This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project to make the world's books discoverable online.
It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individual personal, non-commercial purposes.
and we request that you use these files for
+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.
About Google Book Search
Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web a[nttp: //books . google. con/]
Über dieses Buch
Dies ist ein digitales Exemplar eines Buches, das seit Generationen in den Regalen der Bibliotheken aufbewahrt wurde, bevor es von Google im Rahmen eines Projekts, mit dem die Bücher dieser Welt online verfügbar gemacht werden sollen, sorgfältig gescannt wurde.
Das Buch hat das Urheberrecht überdauert und kann nun öffentlich zugänglich gemacht werden. Ein öffentlich zugängliches Buch ist ein Buch, das niemals Urheberrechten unterlag oder bei dem die Schutzfrist des Urheberrechts abgelaufen ist. Ob ein Buch öffentlich zugänglich ist, kann von Land zu Land unterschiedlich sein. Öffentlich zugängliche Bücher sind unser Tor zur Vergangenheit und stellen ein geschichtliches, kulturelles und wissenschaftliches Vermögen dar, das häufig nur schwierig zu entdecken ist.
Gebrauchsspuren, Anmerkungen und andere Randbemerkungen, die im Originalband enthalten sind, finden sich auch in dieser Datei — eine Erin- nerung an die lange Reise, die das Buch vom Verleger zu einer Bibliothek und weiter zu Ihnen hinter sich gebracht hat.
Nutzungsrichtlinien
Google ist stolz, mit Bibliotheken in partnerschaftlicher Zusammenarbeit öffentlich zugängliches Material zu digitalisieren und einer breiten Masse zugänglich zu machen. Öffentlich zugängliche Bücher gehören der Öffentlichkeit, und wir sind nur ihre Hüter. Nichtsdestotrotz ist diese Arbeit kostspielig. Um diese Ressource weiterhin zur Verfügung stellen zu können, haben wir Schritte unternommen, um den Missbrauch durch kommerzielle Parteien zu verhindern. Dazu gehören technische Einschränkungen für automatisierte Abfragen.
Wir bitten Sie um Einhaltung folgender Richtlinien:
+ Nutzung der Dateien zu nichtkommerziellen Zwecken Wir haben Google Buchsuche für Endanwender konzipiert und möchten, dass Sie diese Dateien nur für persónliche, nichtkommerzielle Zwecke verwenden.
+ Keine automatisierten Abfragen Senden Sie keine automatisierten Abfragen irgend welcher Art an das Google-System. Wenn Sie Recherchen über maschinelle Übersetzung, optische Zeichenerkennung oder andere Bereiche durchführen, in denen der Zugang zu Text in großen Mengen nützlich ist, wenden Sie sich bitte an uns. Wir fördern die Nutzung des öffentlich zugänglichen Materials für diese Zwecke und können Ihnen unter Umständen helfen.
+ Beibehaltung von Google-Markenelementen Das "Wasserzeichen" von Google, das Sie in jeder Datei finden, ist wichtig zur Information über dieses Projekt und hilft den Anwendern weiteres Material über Google Buchsuche zu finden. Bitte entfernen Sie das Wasserzeichen nicht.
+ Bewegen Sie sich innerhalb der Legalität Unabhängig von Ihrem Verwendungszweck müssen Sie sich Ihrer Verantwortung bewusst sein, sicherzustellen, dass Ihre Nutzung legal ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass ein Buch, das nach unserem Dafürhalten für Nutzer in den USA öffentlich zugänglich ist, auch für Nutzer in anderen Ländern öffentlich zugänglich ist. Ob ein Buch noch dem Urheberrecht unterliegt, ist von Land zu Land verschieden. Wir können keine Beratung leisten, ob eine bestimmte Nutzung eines bestimmten Buches gesetzlich zulässig ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass das Erscheinen eines Buchs in Google Buchsuche bedeutet, dass es in jeder Form und überall auf der Welt verwendet werden kann. Eine Urheberrechtsverletzung kann schwerwiegende Folgen haben.
Über Google Buchsuche
Das Ziel von Google besteht darin, die weltweiten Informationen zu organisieren und allgemein nutzbar und zugänglich zu machen. Google Buchsuche hilft Lesern dabei, die Bücher dieser Welt zu entdecken, und unterstützt Autoren und Verleger dabei, neue Zielgruppen zu erreichen. Den gesamten Buchtext können Sie im Internet unter|'http: / /books . google. conjdurchsuchen.
osse Google
4, 79,5. 42K — '
Geschichtsquellen
der
PROVINZ SACHSEN
und
angrenzender Gebiete.
Herausgegeben
von der
Historischen Commission der Provinz Sachsen.
SECHSUNDZWANZIGSTER BAND.
Urkundenbuch der Stadt Magdeburg
von
Dr. GUSTAV HERTEL.
Erster Band. (Bis 1403.)
HALLE, Druck und Verlag von Otto Hendel. 1892.
Urkundenbuch
der
Stadt Magdeburg.
Erster Band.
(Bis 1403.)
Herausgegeben
von der
Historischen Commission der Provinz Sachsen.
Bearbeitet
von
Dr. GUSTAV HERTEL,
Oberlehrer am Pädagogium zum Kloster U. L, Fr.
Mit vier Siegeltafeln.
HALLE,
Druck und Verlag von Otto Hendel. 1892.
Ser SF10 1.26
. HARVARD COLLEGE LIBRARY DEC 6. .1905
MOHENZOLLERN COLLECTION GIFT OF A. C. COOLI2GE
Einleitung.
Die hervorragende Stellung, welche die Stadt Magdeburg im Mittel- alter im östlichen Deutschland einnahm, rechtfertigt gewiss das Unter- nehmen, ibro Urkunden zu sammeln und der Öffentlichkeit zu über- geben. Die Gründung des Erzstifts durch Otto den Grossen 968 kam auch der Stadt Magdeburg zu gute, und wie das Erzstift an der Spitze der kirchlichen Verhältnisse im östlichen Sachsen und Slavien stand, so nahm bald in den weltlichen Verhältnissen die Stadt Magdeburg die erste Stelle ein. Anfangs zwar erscheint diese als völlig abhängig vom Erzbischof und tritt erst seit der zweiten Hälfte des 13. Jahrhunderts mehr in den Vordergrund. Darum sind auch die eigentlich städtischen Urkunden vor dieser Zeit nur wenige. Vom 14. Jahrhundert ab be- ginnen dann die Kämpfe zwischen den Erzbischöfen und der Stadt, in welchen die letztere nun, besonders auch in ihrer Eigenschaft als Hansestadt, eine immer wichtigere und selbständigere Stellung ein- nimmt. Infolge der stetig wachsenden Handelsverbindungen, besonders aber als Ausgangspunkt eines weit verbreiteten Rechtes, nahm das An- sehen der Stadt schnell einen grossen Aufschwung. Dies zeigt sich gleichfalls in der immer mehr zunehmenden Zahl der Urkunden. Zwar hat Magdeburg aus dieser Zeit zwei neben einander hergehende treff- liche Chroniken, die Gesta archiepiscoporum Magdeburgensium! und die Schóffenchronik?, aber diese enthalten doch nur die grossen politi- schen und die bedeutenderen inneren Vorgänye, so dass zu ihrer Er- gänzung notwendiger Weise die Urkunden hinzutreten müssen. Manche Angabe der Chroniken würde ohne die Urkunden nicht einmal ge- nügende Erklärung finden, und selbst so hervorstechende Ereignisse, wie z. B. die Ermordung des Erzbischofs Burchard IIL, welche in sehr zahlreichen gleichzeitigen und späteren Quellen Erwähnung finden, treten doch erst durch die Urkunden in das rechte Licht.
Nachdem in der letzten Zeit die Geschichtsforschung sich besonders auch den wirtschaftlichen Verhältnissen und der Verfassung der deutschen
1 MG. SS. XIV. herausgegeben von W. Schum. 2 Deutsche Städte- chroniken VII. Bd. herausgegeben von K. Janicke.
vi Einleitung.
Städte zugewandt hat, ist auch die Geschichte der Stadt Magdeburg von diesem Gesichtspunkte aus mehrfach behandelt worden. Solche Arbeiten lassen sich aber nur auf Grund eines möglichst erschöpfenden Urkundenmaterials durchführen, denn in den Urkunden treten jene Verhältnisse fast allein zu Tage. Wenn nun auch viele Magdeburger Urkunden hier und da im Druck veröffentlicht oder in Darstellungen ihrem Inhalte nach berücksichtigt waren, so fehlte es doch an einer einheitlichen und umfassenden Sammlung, welche eine Übersicht er- möglichte und die Unterlage für die Forschung auf manchen Gebieten bildete. Jedem Bearbeiter der Magdeburgischen Geschichte wird dieser Mangel unbequem und oft störend gewesen sein. Ich selbst hatte bei meinen Arbeiten ein Urkundenbuch.schmerzlich vermisst, wenn ich auch hier am Orte durch das liebenswürdige Entgegenkommen des Archivvorstandes mir jederzeit leicht Einsicht in etwa unbekannte Ur- kunden verschaffen konnte. Was mir an anderen Orten, z.B. in den Archiven der kleineren umliegenden Städte, von Magdeburgischen Ur- kunden aufstiess oder was sich in weniger bekannten Drucken vor- fand, hatte ich schon seit Jahren teils abgeschrieben, teils notiert, so dass ich schon eine kleine Sammlung dieser Urkunden besass, als vor mehreren Jahren die Archivverwaltung mit dem Plane hervortrat, das Königliche Staatsarchiv von Magdeburg nach Halle zu verlegen. Da glaubte ich sowohl im Interesse unserer Stadt, als auch der Freunde ihrer Geschichte zu handeln, wenn ich das gesamte auf die Stadt Magde- burg bezügliche Urkundenmaterial noch aus dem Archiv sammelte, ehe die Verlegung vollzogen wurde. Diesem Umstande verdankt die Bearbeitung des Urkundenbuches der Stadt Magdeburg zum grossen Teil seine Entstehung oder wenigstens doch seine schnellere Vollendung.
Es war nun die Frage, wie weit ich bei der Sammlung der Ur- kunden gehen sollte. Der beste Abschluss schien mir das Jahr 1513 zu sein, wo mit der Wahl des neuen Erzbischofs Albrecht und der bald eintretenden Reformation ein wichtiger Abschnitt in der Geschichte auch der Stadt Magdeburg gemacht wird. Bei der Sammlung der Urkunden liess es sich aber nicht einrichten, dass immer nur die für einen bestimmten Zeitraum aufgesucht, abgeschrieben und bearbeitet wurden, sondern ich nahm alle Urkunden aus dem ganzen Mittelalter, wie sie die Quellen darboten, auf, so dass fast das gesamte Material für alle Bände schon fertig vorlag, — nur noch der Ergänzung aus einigen auswürtigen Archiven bedarf es —, als ich meinen Plan, das Urkunden- buch der Stadt Magdeburg herauszugeben, der historischen Kommission
Einleitung. vin
der Provinz Sachsen vorlegte. Diese gab ihre Zustimmung dazu um so eher, als auch die Stadt Magdeburg, die für wissenschaftliche Zwecke niemals mit Mitteln geknausert hat, sich bereit erklürte, zur Herstellung des Werkes einen namhaften Beitrag zu zahlen. Den städtischen Be- hörden, vor allen Herrn Geheimen Regierungsrat und Oberbürgermeister Bótticher, der sich die Fórderung dieser Sache besonders angelegen sein liess, gebührt für diese Unterstützung daher der Dank aller, welche für wissenschaftliche Bestrebungen Interesse haben.
Der erste Band konnte dann auch bald zum Druck gegeben werden und gelangt nun, nachdem die Herstellung infolge mancher Stórungen beim Druck über Jahr und Tag gedauert hat, zur Ausgabe.
Bei der Sammlung der Magdeburger Stadturkunden besteht eine besondere Schwierigkeit darin, dass bei dem grossen Brande vom 10/20. Mai 1631 das ganze Archiv der Stadt den Flammen anheimfiel. Trotzdem aber ist noch genug vorhanden, um daraus reichen Stoff für die Geschichte der Stadt zu gewinnen. Es wurden alle diejenigen Urkunden, teils in vollem Wortlaute, teils in mehr oder minder aus- führlichen Regesten aufgenommen, welche auf die Stadt in irgend einer Weise Bezug haben, entweder auf die inneren Verhältnisse, wie Stadt- rechte, Innungssachen, Verfassungsverhältnisse u. a, oder auf die äussere Geschichte, wie die Verbindungen mit anderen Städten, die Verhältnisse zum Erzstift und zu anderen Fürsten. Aber auch die Örtlichkeiten in der Stadt, sowie die einzelnen Bürger mussten Berücksichtigung finden, Darum sind auch die Lehensverhältnisse, Kauf und Verkauf, Schen- kungen, kurz alle privatrechtlichen Vorgänge, so weit sie in Urkunden überliefert sind, in das Urkundenbuch aufgenommen worden. Aus- geschlossen sind aber die Urkunden der geistlichen Stiftungen, auch der eigentlichen Stadtklöster, wenn sie nicht auf die Stadt selbst oder einzelne Bürger Bezug haben. Es wäre leicht gewesen, die wenigen Urkunden, welche wir von den Klöstern der Franziskaner, Augustiner und S. Marise Magdalenae besitzen, zugleich mit zu veröffentlichen, aber dann hätten die Urkunden des S. Agnes- und S. Laurentiusklosters in der Neustadt, welche in gleichem Verhältnisse stehen, nicht weg- gelassen werden dürfen. Diese aber sind so zahlreich vorhanden, dass dadurch der Umfang des Urkundenbuches nicht unwesentlich verstärkt worden wäre. Dagegen schien es nicht angünglich, die Urkunden der Neustadt und Sudenburg auszuschliessen, weil diese in engster Be- ziehung zu der Altstadt Magdeburg stehen, ja jetzt sogar mit ihr ver- einigt sind. Auch eine Sonderung dieser Städte vorzunehmen, schien unpraktisch zu sein, da in sehr vielen und sehr wichtigen Urkunden
vin Einleitung.
diese Gemeinden zusammen vorkommen; es würo daher eine Wieder- holung oft notwendig gewesen, welche die Übersichtlichkeit gewiss be- eintrüchtigt hätte, selbst wenn nur die Regestenform oder ein einfacher Hinweis gewählt worden wäre. Mit Hülfe des Registers werden sich die Urkunden der Neustadt und der Sudenburg leicht aussondern lassen. Schöffensprüche, sofern sie Magdeburgische Verhältnisse nicht berühren, und die blossen Erwühnungen des Magdeburgischen Rechts bei Ver- leihungen desselben habe ich ausgeschlossen, da sie für die Stadt Magdeburg nicht von Bedeutung sind.
Der Umfang des Magdeburger Urkundenbuches ist auf drei Bünde festgesetzt, von denen der erste bis 1403 (Tod des Erzbischofs Albrecht IV.) gehen soll, der zweite wird die Urkunden aus der Zeit der Erzbischöfe Günther und Friedrich II, der letzte endlich die aus der Zeit der Erzbischófe Johann und Ernst (bis 1513) enthalten. Es kann merk- würdig erscheinen, dass diese Abschnitte an die Regierungszeit der Erzbischöfe geknüpft sind. Ich hätte den ersten Band ebenso gut bis 1400 oder bis 1430 führen können, aber dann hätten die Urkunden der Erzbischófe Albrecht oder Günther, die immerhin unter den Stadt- urkunden einen grossen Raum einnehmen, auseinander gerissen werden müssen, Das Jahr 1430 bezeichnet allerdings einen wichtigeren Ein- schnitt, indem von hier ab etwa der lange währende Streit der Stadt mit dem Erzbischof Günther beginnt. Trotzdem habe ich aus dem an- gegebenen Grunde mich für das Jahr 1403 entschieden. Für die folgende Zeit ergiebt sich ein für die Stadt bedeutungsvoller Abschnitt in ihrer Geschichte nicht, so dass mit jedem beliebigen Jahre ab- geschlossen werden könnte. Da nun aber die Hälfte der noch vor- handenen Urkunden etwa bis zum Tode des Erzbischofs Friedrich geht, so soll der zweite Band dort abschliessen. Den Schluss habe ich mit dem Jahre 1513 gemacht, weil ja nun eine ganz neue Epoche in der Geschichte beginnt, die auch für Magdeburg von der gróssten Be- deutung gewesen ist.
Bei der Feststellung des Textes der Urkunden bin ich, soweit dies móglich war, immer auf die beste Quelle zurückgegangen. Die schon gedruckten Urkunden sind nochmals mit den Originalen oder Abschriften, aus denen sie genommen sind, verglichen worden. Nur bei den Kaiser- urkunden, welche in den Diplomata der Monumenta Germaniae von Sickel herausgegeben sind, habe ich mich mit diesen Texten begnügen zu kónnen geglaubt, denn sie sind mit einer so ausserordentlichen Sorgfalt hergestellt, dass eine Änderung an denselben zwecklos wäre. Bei einigen wenigen anderen, bei denen sich die Herkunft nicht fest-
Einleitung. Ix
stellen liess, habe ich mich mit der Angabe des Druckortes begnügen müssen. Auch die wenigen dem Zerbster Haus- und Staatsarchiv ent- stammenden Urkunden habe ich nach v. Heinemanns Codex diplom. Anhaltinus gegeben, mehrere sind den päpstlichen Urkunden und Regesten von Schmidt entnommen.
Für die ültere Zeit, welche also der erste Band umfasst, ist in aus- wärtigen Archiven fast nichts vorhanden. Nur Braunschweig, Lüneburg und Dresden haben einige Urkunden geliefert, ebenso Gross-Salze und Stendal. Wir dürfen daraus auch den Schluss ziehen, dass für diese Zeit in dem Stadtarchiv von Magdeburg selbst wenig mehr vorhanden gewesen ist, als was wir jetzt noch, freilich nur in Abschriften, besitzen. Die Hauptmasse des Urkundenmaterials enthült das hiesige Kónigliche Staatsarchiv! teils in Originalen, teils in mehr oder minder guten Ab- schriften. Unter den Originalen kommen hauptsächlich erzbischöfliche und stiftische Urkunden in Betracht, aber auch mehrere städtische und von Bürgern ausgestellte sind vorhanden. Unter den stiftischen sind die des Stifts S. Nicolai und des Dominikanerklosters, dann des Klosters Berge die zahlreichsten, noch mehr aber finden sich unter den Urkunden der beiden Nonnenklóster S. Agnes und S. Laurentii in der Neustadt. Viel weniger Originale sind von den anderen geistlichen Stiftungen er- halten. Dazu kommen dann noch einige Originalurkunden des Klosters S. Augustini und S. Mariae Magdalenae, welche merkwürdiger Weise die Zerstórung von 1631 überdauert haben und sich jetzt im städtischen Archiv befinden. Ihre Zahl ist aber nicht sehr gross. Was die Stadt sonst an Originalurkunden besitzt, ist verschwindend wenig und erst spüter gelegentlich erworben worden. Allerdings sind darunter einige sehr bemerkenswerte und interessante Stücke.
Viele der abgedruckten Urkunden sind nur noch in Abschriften vorhanden, meist in besonderen Copialbüchern, wenige in Akten. Was zunächst die Copialbücher des Königlichen Staatsarchivs betrifft, so- sind diese von verschiedenem Werte: teils sind es gleichzeitige Abschriften, Register, Litterarien, Copialbücher, teils sind es jüngere Abschriften, die zu irgend einem Zwecke angelegt wurden, teils sind es ganz neue Abschriften älterer Copialbücher an anderen Orten oder einzelner Urkunden.
Das älteste Copialbuch des Magdeburger Staatsarchivs (Cop. 1*) ist der sogenannte Liber privilegiorum S. Mauritii in Magdeburg, der aus
! Die demselben entnommenen Urkunden sind mit der Chiffre St. M. unter dem Texte bezeichnet.
x Einleitung.
2 ursprünglich nicht zusammengehörigen Teilen besteht. Der erste Teil umfasst 52 Pergamentblätter kleineren Formats, etwa gross Oktav, doch sind hinter Blatt 30 drei Blätter ausgeschnitten. Die Abschriften rühren aus dem 11. Jahrhundert her und enthalten zumeist die Kaiser- urkunden für das Erzstift. Für die Diplomata der M.G. ist daher dieser Liber privilegiorum eine wichtige Quelle und darum viel benutzt. Der zweite Teil des Buches besteht aus Papier und enthält Urkunden aus dem 15. Jahrhundert. Er ist am Ende dieses Jahrhunderts geschrieben. Für die Schicksale dieses selten alten Copialbuches sind folgende Notizen auf dem ersten Blatte wichtig: Ex dono Steinbrechiamo poss. Franc. Bodmann, Prof. jur. Mogunt. 1803. Für das Geheime Staats- und Kabinetsarchiv im August 1833 angekauft wurde es am 21. Juli 1864 an das Magdeburger Staatsarchiv überwiesen.
Dem Ende des 15. Jahrhunderts gehört Cop. 6 (LVII)! an, welches auch eine Abschrift des ersten Teiles des Liber privilegiorum S. Mauritii enthält. Ausserdem finden sich darin aber noch eine Menge anderer Urkunden bis etwa zum Jahre 1480. Es umfasst 352 Papierblätter, von denen einige unbeschrieben sind, und ist durchweg von derselben Hand geschrieben. Am Ende sind 2 moderne Ortsverzeichnisse, während ein Stück des alten ursprünglichen Registers sich im Cop. 13 (XXI) befindet. Hier ist das Cop. 6 als das ,vale Copiale‘ bezeichnet. Vorn enthält das Buch folgende Notiz:
„Dieses alte Buch haben die Magdeburgischen Landtstünde Sr. Chur- fürstl. Durchlaucht Hochseel. Gedächtnüs den 9. Oktober 1684 untor- thänigst eingereicht. Höchstgedachter Sr. Churf. Durchlaucht haben Solehes den folgenden tag dem Herrn Quartals-Gerichts-Rath und Archivario Magiro in Potsdam zugestellt und befohlen, es in Dero Archiv zu Cölln an der Spree wohl verwahrlich beyzulegen. Quod factum."
Eine Abschrift von Cop. 6 ist Cop. 16 (II). Das erwähnte Cop. 13 (XXI) enthült Akten des Domkapitels aus dem 16. Jahrhundert, in denen sich eine grössere Anzahl älterer Urkunden befinden.
Sodann kommen die Register oder Litterarien der Erzbischöfe in Betracht. Zuerst das Cop. 32 (XXXV), welches der Zeit der Erzbischöfe Albrecht IIL und Peter angehört und gleichzeitige Abschritten aus den Jahren 1369— 1372 enthält. Es umfasst 75 Blatt Papier, von denen
. ! Die Oopialbücher im Magdeburger Staatsarchiv haben 2 verschiedene Nummern, eine deutsche und eine rómische, Da sie jetzt nach den deutscheu Nummern geordnet sind, so habe ich diese bei der Angabe der Quellen vor- gezogen.
Einleitung. xi
einzelne leer gelassen sind. Ausser eigentlichen Urkunden finden sich auch Lehensvermerke, Leibzuchten u. a. Bis Blatt 43 gehüren die Ein- tragungen dem Erzbischof Albrecht, die folgenden dem Erzbischof Peter an. Einzelne Stücke sind von anderer Hand geschrieben, als der Haupt- teil des Buches.
Cop. 60(X XXVII), Cop.61 (XXXIX) und Cop. 63 (XLI) sind Brief- bücher des Erzbischofs Albrecht IV., leider unvollständig. Alle drei sind auf Papier geschrieben. Das erste, Cop. 60, trügt den Titel: Registrum Reverendissimi in Christo patris et domini Alberti archie- piscopi Magdeburgensis inceptum. anno domini MOCCLXXXVII per Meynardum de Werningherode. Es enthält die Urkunden von 1387 bis Anfang 1390, nur ist am Schluss noch eine Urkunde vom 16. März 1392 zugefügt. Es hat 85 Blatt und vorn ein Register aus dem 17. Jahrhundert.
Cop. 61 (XXXIX) beginnt mit Blatt 88 und geht bis Blatt 198. Es enthält die Urkunden Albrechts IV. von 1390—1393. Auch ein paar ültere Urkunden finden sich darunter, gewissermassen Trans- sumpte.
Cop. 63 (XLI) beginnt mit Blatt 18 und geht bis Blatt 129, doch fehlen Blatt 36— 60 und Blatt 65— 81. Es enthält die Urkunden von 1393—1401.
Alle drei Litterarien sind gleichzeitig, meist durchweg von derselben Hand geschrieben.
Sehr zahlreiche Urkunden lieferte das Cop. 31 (XVIII), ein starker Folioband aus Papier, welches das Briefbuch der Domvikare ist. Die Urkunden gehen von 1363— 1598. Die Abschriften sind gleichzeitig, durchweg gut geschrieben, im Anfange mit roten Initialen. Es beginnt mit Blatt 23. Die für das Urkundenbuch in Betracht kommenden Urkunden gehen bis Blatt 247. N
Dem 15. Jahrhundert gehört das schön geschriebene Copialbuch des Klosters S. Laurentii in der Neustadt an, Cop. 378 (LIV). Es ist ein Papierband in klein Quart, leider im Anfange (bis Blatt 15) durch Moder stark beschädigt. Die durch das ganze Buch gleichmässig durch- gehende Handschrift sieht ülter aus, als sie ist. Die Urkunden gehen von 1212—1476 ohne chronologische Reihenfolge bunt durch einander. An die Urkunden schliesst sich ein altes Zinsregister, von derselben Hand geschrieben, dann folgen noch von anderer Hand einige Urkunden aus dem 16 Jahrhundert (bis 1546). Eine grössere Zahl dieser Ur- kunden ist zwar noch im Original erhalten, doch ist das Copialbuch, abgesehen davon, dass es viele selbständige Stücke enthält, bei be-
xi Einleitung.
schüdigten Urkunden zur Vergleichung und Ergünzung von grosser Wichtigkeit.
Auch das Stift S. Nicolai hat ein eigenes Copialbuch besessen, Cop. 342 (LVIII) Dieses besteht aus 58 grossen‘ Pergamentblüttern und ist in grösseren Absätzen von gleichen Händen geschrieben. Die Urkunden beginnen schon mit dem Jahre 1118 und gehen bis ins 14. Jahr- hundert. Auch bei ihnen ist dieZeitfolge nicht beachtet. Am Schlusse finden sich noch mancherlei Verzeichnisse und andere Angaben aus späterer Zeit.
Das Rote Buch des Klosters U. L. Frauen, dem auch eine grössere Zahl Urkunden entlehnt ist, wird in jenem Kloster aufbewahrt. Eine genauere Beschreibung enthült die Einleitung (S. XII) des Urkunden- buches U. L. Frauen, auf die ich verweise. Eine Abschrift desselben wird als Cop. 375° (XXXI) im Staatsarchiv geführt. Auch hinsichtlich des sogenannten Codex Viennensis, jetzt in der türstlich Stolbergischen Bibliothek zu Wernigerode, verweise ich auf die Einleitung zu dem genannten Urkundenbuche S. X. In gleicher Weise ist auch das Pri- vilegienbuch des Klosters Berge, welches ófter bei Bergischen Urkunden als Quelle angegeben ist, schon von Holstein im Urkundenbuche dieses Klosters, Einleitung S. XV beschrieben.
Was im Staatsarchiv als Urkundenbücher der Augustiner (Cop. 389 = LXV) und des Klosters Mariae Magdalenae (Cop. 389* = LXXV) bezeichnet ist, sind nur moderne Abschriften der Originalurkunden, welche im stüdtischen Archiv vorhanden sind.
Alt und gleichzeitig mit den abgeschriebenen Urkunden ist ferner Cop. 62 (XXXIII), ein Papierband von 273 Blättern. Es enthält Ur- kunden von 1393- 1420 und zwar domkapitularische und erzbischöfliche durch einander, obwohl es, wie der auf dem Umschlage stehende Titel: Registrum primum Capituli ecclesie Magdeburgensis besagt, vom Dom-
- kapitel angelegt ist. Vorn im Buche ist ein altes gleichzeitiges Re- gister, ein Blatt davon am Ende.
Ausser diesen gleichzeitigen oder wenigstens älteren Copialbüchern kommen noch einige in Betracht, welehe aus Akten zusammengesetzt sind oder Urkundenabschriften aus späterer Zeit enthalten. Dahin gehört Cop. 23 (XVI), welches zum Teil Abschriften aus dem 15. Jahr- hundert enthält, wie z. B. die Urkunden über das Burggrafenamt (1294), die Verträge mit Erzbischof Burchard u. a. In gleicher Weise ist Cop. 26 (XXII) aus Akten des 14. und 15. Jahrhunderts zusammengesetzt und enthält Briefe der Erzbischöfe und des Domkapitels von 1309 —1562. Auch Cop. 29 (IX) ist hierher zu rechnen, welches Akten aus dem 15. und 16. Jahrhundert enthält.
Einleitung. xmr
Cop. 1° (XVID ist eine Papierhandschrift aus dem 18. Jahrhundert - und enthült hauptsüchlich die Vertrüge der Stadt mit den Erzbischófen bis ins 16. Jahrhundert. Ebenso Cop. 341* (LX XXIII), welches dem 17. Jahrhundert angehört und fast denselben Inhalt hat, wie Cop. 16. Cop. 341*, welches vorn unvollständig ist, stimmt fast mit den unten zu besprechenden stüdtischen Copialbüchern überein.
Cop. 25 (XXIII) stammt aus dem 17. Jahrhundert und enthält Urkunden von 1300—1626, darunter besonders solche, welche sich auf die Domvikarien beziehen. Es ist ein Papietband von 357 Seiten.
Auch Cop. 71, das sogenannte Hallische Copialbuch, möchte noch zu erwühnen sein; ein Papierband aus dem 16. Jahrhundert, welcher einige wichtige Magdeburger Urkunden .enthält, während der Haupt- inhalt sich auf Halle bezieht.
Endlich sind noch einige moderne Copialbücher zu erwühnen. Zu- nächst Cop.341 (IV*), welches Abschriften aus dem jetzt im Haus- und Staatsarchiv zu Zerbst befindlichen Liber S. Mauritii enthült, der früher in Bernburg war. — Sodann Cop.341* (XCIX), welches allerhand Ab- Schriften der verschiedensten Urkunden ohne bestimmten Gesichtspunkt zusammengestellt enthält Dahin gehören auch die von älteren Ab- schriften gemachten Copien der Urkunden der Klöster Meyendorf (Cop. 750 — XL) und Althaldensleben (Cop. 748 = XXXVIID, sowie die schon aufgeführten Abschriften der Urkunden der Magdeburger Klöster.
Der städtischen Copialbücher, welche sich meist in der Stadtbibliothek befinden — nur das von Gericke und eins von Schultze sind im Archiv — sind im Ganzen nur wenige, welche für uns in Frage kommen.
Das wichtigste und älteste ist das sogenannte Copialbuch von Hans Gericke, welches den Titel .hat: ‚Privilegia der Altenstadt Magdeburgk‘. Der Schreiber des Buches, Hans Gericke, der Vater des berühmten Otto
! v, Heinemann, Cod. diplom. Anhalt. I, Einleitung S. XI beschreibt ihn folgendermassen: Es ist ein starker Pergamentband in gross Folio im Ganzen 210 Blätter enthaltend, ohne Zweifel eins der offiziellen Copialbücher des ehemaligen Erzstifts Magdeburg. Der bei weitem grössere Teil, fol. 1—181 ist von ein und derselben Hand und zwar zu Anfang des 15. Jahrhunderts geschrieben, der Rest von verschiedenen Händen der späteren Dezennien des genannten Jahrhunderts, In jenem älteren Teile findet sich nach Art solcher Copialbücher eine bestimmte Ordnung beobachtet: zuerst kommen die kaiserlichen Privilegien, dann päpstliche Bullen, sodann die erzbischöflichen Urkunden, nicht immer in streng chronologischer Folge, darauf die Urkunden des Domkapitels, endlich in bunter Reihe anderer Erzbischöfe, Bischöfe, Fürsten, Klöster, Städte. Die Abschriften sind, wie eine Vergleichung mit den noch vorhandenen Originalen ergiebt, zwar nicht immer correkt, im Ganzen aber doch zuverlässig.
Xiv Einleitung.
von Guericke, gehörte zu den vornehmsten Bürgern und zu den Rats- herren. Warum er diese Sammlung von stüdtischen Urkunden angelegt hat, kann man aus der Bemerkung erkennen, welche unter jenem Titel steht und folgendermassen lautet: Cives Magdeburgenses certa lege et conventione Archiepiscopum superiorem. cognoscunt el exira paca con- venta sua placide fruuntur libertate. (Davon niemandi eu sagen weise, er habe dan folgende Privilegia und Beiträge gelesen.) Et Archie- piscopus tantum limitatam iurisdictionem super certis. pactis et con- ditionibus fundatam habWi, quae limitatum producit. effectum et non extenditur ultra expressa in conventionibus e£ pactis. Gericke wollte also, wie seine Mitbürger damals es nur zu gern thaten, möglichst die Unab- hüngigkeit der Stadt vom Erzbischof beweisen. Die von ihm zusammen- gebrachten Urkunden sind daher auch mit wenigen Ausnahmen solche, welche sich auf das Verhältnis der Stadt zum Erzbischof beziehen, und zwar gehen sie von den Ottonen bis ins 17. Jahrhundert. Hans Gericke starb 1620, also vor der Zerstörung der Stadt, so dass ihm noch das ganze stüdtische Archiv unversehrt zu Gebote stand. Da erscheint es allerdings wunderbar, dass er nicht noch mehr Urkunden, welche auf dieses Verhältnis Bezug haben, beigebracht hat. Es lässt sich dies nur so erklären, dass er wahrscheinlich kaum mehr im Archiv vorgefunden hat, welche für den von ihm ausgesprochenen Zweck von Wichtigkeit waren. Wir müssen also annehmen, dass durch Gerickes Copialbuch wenigstens dieser Teil des Archivs uns gerettet worden ist.! Leider sind die Abschriften Gerickes nicht gut und enthalten mancherlei Fehler, die Orthographie ist oft ganz willkürlich, so dass wir uns begnügen müssen, dass der Inhalt der Urkunden wenigstens deutlich zu erkennen ist. Viele der in dem Copialbuch erhaltenen Urkunden sind auch
! Dass trotzdem reiche archivalische Schätze durch den Brand vom 10/20. Mai 1631 unwiederbringlich zerstört worden sind, unterliegt keinem Zweifel. Denn jedenfalls hat die Stadt Magdeburg doch Briefbücher besessen, wie wir sie noch in den Archiven der bedeutenderen Städte, z. B. in Braunschweig, Lüneburg, Hildes- heim finden, in welchen die Correspondenz mit den verschiedenen umliegenden und ferneren Städten verzeichnet war. Ferner werden Schuld-, Zins-, Hypotheken- bücher, Schöffenbücher u. s, w. vorhanden gewesen vein, in denen die mannigfaltigen vermögensrechtlichen Verhandlungen und Bestimmungen verzeichnet waren, Ebenso Innungssachen, städtische Verfassung, Kirchen- und geistliche Angelegenheiten und viele andere Verhältnisse sind jedenfalls teile in zahlreichen Urkunden, teila in Abechriften aufgezeichnet gewesen. Alle diese sind damals verbrannt, ohne dass wir an anderen Orten für alle einen Ersatz finden können. Wenn auch immer noch viel erhalten ist, so müssen wir doch auch vom wissenschaftlichen Standpunkte aus jenen Verlust auf das tiefste beklagen,
Einleitung, xv
sonst noch in anderen überliefert, manche auch noch in Originalen vorhanden. .
Das Buch enthält 217 Folioblätter, denen noch eine Anzahl Ottonen- urkunden vorgeheftet sind; mehrere spütere Urkunden und Vertrüge sind auch dazwischen geheftet. Ein Verzeichnis der Bürgermeister und Kämmerer! und ein von Otto v. Guericke sehr sorgfältig ausgearbeiteter Index finden sich am Schluss. Der letztere, der das Buch viel benutzt und viele Bemerkungen dazu an den Rand geschrieben hat, hat auf den Titel folgende, für das Schicksal des Buches interessante Notiz geschrieben: NB! Dieses Vertragkbuch habe ich Otlo Gericke von meinem Vutern Hanss (Gericken Schultheissen sel. geerbett, ist alles, wasg ich an Mobilien von meinem veterlichen Erbe behalten, sinthemahl als diese Statt Anno 1631 erobert, geplündert umd abgebrant worden, dieses Buch eben Herrn Doctori' Daniel. Burckharten zu Jhena verlihen gewesgen, von deme ichs Anno 1632 wieder abgefodert.
Am bequemsten zu benutzen und daher auch am meisten benutzt ist das Schultzesche Copialbuch (Fol. 122 der Stadtbibliothek), welches betitelt ist: Der löblichen uhralten Stadt Magdeburg ‘des heiligen Röm. Reichs Kayserliche, Königliche, auch Bäbstliche privilegia, Ertzbischöff- liche Verträge und andere Concordata, Freyheiten, Gerechtigkeiten und Gewonheiten etc. Concessiones, Handvehsten und Assecurationes, auch eslicher Innungen und Brüderschafften Articuli vermittelst sechs unterschiedenen registern in eine richtige Ordnung nach der Zeit und dem Allphabeth aus bewehrten Urkunden und Authoribus mit grossem Vleiss suesammen | getragen. und verfasset etc. durch mich Christoph : Schulisen, iuris. consullum und dero Zeit bestallen syndicum obwol- gedachter stadt Magdeborgk im Jahr nach Christi Gebuhrt 1638. Es ist ein starker Folioband mit 1343 Seiten, doch sind nicht alle beschrieben. Es enthält Urkunden von 940 - 1639, geht also etwas weiter als Gerickes Copialbuch. Sonst aber ist es eine Abschrift von diesem mit allen Fehlern und Zusätzen. Schultze hatte die Wittwe Hans Gerickes geheiratet, stand also zu der Familie Gericke in den nächsten Beziehungen. Seine Stellung als Syndicus der Stadt erforderte es, dass er von den Verträgen derselben Kenntnis hatte, und dies veranlasste ihn gewiss, das Gerickesche Copial- buch, welches hierfür die einzige Quelle war, abzuschreiben. Einige wenige sonst nicht bekannte Urkunden hat Schultze selbständig hinzu- gefügt und in sein Copialbuch eingeheftet, wo sie der Zeitfolge nach hingehörten. Auch noch eine zweite Abschrift hat er angefertigt oder
1 Abgedruckt in Magdeb. Geschichtabl. XXIV, S. 135 ff,
xv Einleitung.
anfertigen lassen, welche dieselben Urkunden enthält. Sie befindet sich in einem gewaltigen Folianten des stüdtischen Archivs.
Ein anderes Copialbuch (Fol. 132 der Stadtbibliothek) heist: Ver- seichnusg allerhand Privilegien, Reversalen, Concessionen, Consensen, Verbundinussen, Lehenbrieffen, Absolutionen, Compromissen, Confir- mationen, Verträgen. und dergleichen Uhrkunden, so hierinnen be- griffen, das Ertsstifft Magdeburgk, auch die alte Stadt Magdeburg be- treffend. Es enthält 300 Blatt mit 98 Urkunden, von denen vorn ein Register ist. Die Urkunden gehen von 978—1614 Am Schlusse ist ein sachliches Register hinzugefügt Dies Buch, welches von allen am schönsten geschrieben ist (Anfang des vorigen Jahrhunderts), wird gewöhnlich als das Copialbuch von Koch bezeichnet, weil dieser es mit Bemerkungen versehen hat. Koch war wie Schultze Stadt- syndicus.
Auch der Stadtsyndicus Heinrich Jacob Smalian (y 1756, August 12) hat bei seinen Arbeiten, die sich besonders auf das Stapelrecht der Stadt Magdeburg bezogen, ein besonderes Copialbuch benutzt (Fol. 28 der Stadtbibliothek). Es enthält bis Blatt 389 Urkunden von 1286— 1596, dann folgen noch chronikalische Aufzeichnungen, ein Bürgermeister- verzeichnis, ältere und neuere Urkunden. Die Handschrift ist die un- deutlichste von allen Copialbüchern. Die Abschriften selber sind nicht besser, als bei Gericke und den andern. Im grossen und ganzen sind es dieselben Urkunden, wie in den Copialbüchern von Gericke, Schultze und Koch.
Die Varia documenta inprimis Magdeburgica, insonderheit Ers- bischoffliche Verträge mitt der alten Stadt Magdeburgk; aus dem Ampte der Möllenvoigtey abschreiben lassen, enthalten auf 354 Blättern Ab- schriften von Urkunden von 1224—1649. Sie sind im 17. Jahrhundert geschrieben. Vorn ist ein unvollständiges Register. Meistens sind es dieselben Urkunden, wie in den anderen Copialbüchern. Merkwürdig ist die Angabe, dass sie aus dem Amte der Möllenvogtei abgeschrieben seien. Im königlichen Staatsarchiv befinden sich noch 5 grosse Folianten, das sogenannte rote Buch der Möllenvogtei, welche allerhand interessante Angaben, Verhandlungen, Verträge, auch vereinzelt Urkunden enthalten, welche aber gewiss nicht als Vorlage für die Varia documenta gedient haben können. Jedenfalls bezieht sich die Angabe noch auf ein anderes Buch, dessen Herkunft aus der Möllenvogtei nicht mehr zu erweisen ist. Die Varia documenta befinden sich auch in der Stadtbibliothek als Fol. 27.
Das Copialbuch Fol. 9% enthält erzbischöfliche Verträge .mit der
Einleitung. vu
Stadt Magdeburg. Es entstammt dem 17. Jahrhundert. Auch dieses ist von den genannten wenig verschieden, wie das Register zeigt. Nur das Copialbuch Fol. 6, welches 588 Blätter enthält, aber unvollständig ist und auch dem 17. Jahrhundert angehört, ist unabhängig von den anderen und hat wesentlich andere Urkunden, auch in ganz anderer Reihenfolge Es enthält zumeist Urkunden, welche sich auf das Erzstift beziehen, zuerst kaiserliche, daun erzbischöfliche, brandenburgische, sächsische, vou anderen Herren und l'rülaten. Manche derselben dürften wohl unbekannt sein. Für die Stadt enthült os nur wenige Urkunden, die auch sonst bekannt waren. Jedenfalls ist es eins der interessantesten und wichtigsten Copialbücher der städtischen Bibliothek. Auch dieses ist mit Register versehen. Von wem diese drei letzten Copialbücher herrühren, ist nicht bekannt.
Dies sind die hauptsächlichsten Copialbücher, welche für den ersten Band, teilweise auch für die späteren in Betracht kommen. Diejenigen, in denen nur vereinzelte Urkunden vorkonnren, habe ich bei dieser Zusammenstellung und Beschreibung ni:ht berücksichtigt, um nicht die Einleitung zu sehr anschwellen zu lassen.
Betreffs der Schreibweise babe ich mich bei den Originalen darauf beschränkt, u für v, v für u und j für i zu schreiben, wo es der Aus- sprache entsprechend war. Bei den nur in Abschriften vorhandenen habe ich im Wesentlichen denselben Grundsatz befolgt, nur noch die Häufung gewisser Konsonanten, besonders des n vermieden. Offenbare Fehler des Sehreibers wie z. B. „schitwacht“ für „schiltwacht“, „eluster- holff* für ,closterhoff" habe ich auch bei den Originalurkunden einfach
"verbessert. Bei deu Originalen des Magdeburger Staatsarchivs habe ich das Rubrum, bei den Abschriften die Nummer des Copialbuches und das Blatt oder das Aktenrubrum angegeben, auch ob Siegel vorhanden ist bemerkt.
Die Drucke sind nicht immer alle aufgeführt worden. Bei den Ottonenurkunden z. B, die in sehr vielen Büchern gedruckt sind, habe ich nur die besseren und neueren Drucke vermerkt, da bei der Be- nutzung kaum Jemand auf .die weniger bekannten und schlechteren zurückgehen wird. Die Regesta archiepiscopatus Magdeburgensis habe ich nicht angegeben, weil die Urkunden bis 1202 sich alle auch in den legesten finden müssen. Bei einigen wird die Datierung nicht über- einstimmen, doch im Ganzen werden beide Bücher, die Regesten und das Urkundenbuch, neben einander hergehen. Die Angabe der Regesten- nummern wäre also nur eine Belastung des Druckes gewesen.
Dem Bande sind zwei Register, ein Orts- und Namenregister und
xvm Einleitung,
ein sachliches Register, beigegeben worden. Ich habe dabei die Seiten- zahlen angegeben und nicht die Urkundennummern, weil im zweiten Bande so umfangreiche Stücke sich finden, dass sie mehrere Bogen im Druck ausfüllen, die Angabe der Nummer beim Nachschlagen also Schwierigkeiten haben würde.
Dem ersten Bande sollen. die Stadtsiegel der Alt. und Neustadt und das der Sudenburg und die allgemeinen Siegel, um so zu sagen, beigegeben werden, auch wenn sie selbst im ersten Bande nicht vor- kommen., Die eigentlichen Bürgersiegel sollen die beiden anderen Bünde bringen. Eine kurze Erlüuterung der Siegel findet sich hinter dem Re- gister Die Zeichnungen sind vom Archivar Dr. Theuner in Magdeburg angefertigt, nur das ültere Sekret von Magdeburg und ein Siegel der Neustadt rühren von der kunstfertigen Hand des Archivrats Dr. Sello in Oldenburg her.
Zum Schluss spreche ich den Herren, die mir bei meiner Arbeit mit Rat und That béigestanden haben, meinen verbindlichsten Dank aus, vor allen Herrn Geh. Archivrat von Mülverstedt, der an der Arbeit das regste Interesse genommen und sie in jeder Weise zu fördern be- strebt gewesen ist. Ferner nenne ich die Herren: Aıchivrat Dr. Sello, jetzt in Oldenburg, Dr. Theuner in Magdeburg, Geheimrat Dr. Hassel in Dres- den, Prof. Dr. Hänselmann in Braunschweig, Geheimrat Dr. Janicke in Hannover und Dr. Zimmermann in Wolfenbüttel. Ganz besonders dankbar bin ich aber Herrn Dr. L. v. Heinemann in Halle, der sich der grossen Mühe unterzogen hat, die zweite Korrektur zu lesen, und mit scharfem Auge noch manches Versehen entdeckt und beseitigt hat.
Möge denn dieser erste Band des Urkundenbuches der Stadt Magde- ^ burg freundliche Aufnahme finden.
Magdeburg, im April 1892.
G. Hertel.
805, Ende. Diedenhofen. 1. Kaiser Karl der Grosse trifft Bestimmungen über den Handel an den Ostgrensen des Reiches.
— De negotiatoribus, qui partibus Selavorum et Avarorum per- gunt, quousque procedere cum suis negotiis debeant: id est partibus Saxoniae usque ad Bardaenowic, ubi praevideat Hredi; et ad Schezla, ubi Madalgaudus praevideat; et ad Magadoburg praevideat Aito. — Et ut arma et brunias non ducant ad venundandum. Quod si inventi fuerint portantes, ut omnis substantia eorum auferatur ab eis, dimidia quidem pars partibus palatii, alia vero medietas inter iamdictos missos et inventorem dividatur. — —
Nach dem Druck in MG. LL. Sect. II, Bd. 1 8.123
937. September 21. Magdeburg. 2. ‚König Otto 1. begabt die von ihm in Magdeburg gegründete Kirche mit seinem Hofe nebst Gebäude und sugehörigem Grundstück in der Stadt Magdeburg und einer grossen Ansahl von Gütern im Nordthüringgau und den Grafschaften Geros und Christians, in Mortsani, Ligeice und Heveldun und verleiht ihr ausserdem Kónigsschule und Immunität.
— Data XI kal.oct. anno dominicae incarnationis DOCCCXXXVII, indictione XI, anno vero Ottonis piissimi regis II; actum in Magede- burg civitate; in dei nomine feliciter amen.
Or. im K. St.- A. su Berlin. — Liber s. Mauritsi. fol. im St. M. — Gedr.
my Beinemann, Cod. dipl. Anhalt. I, Nr. 4. MG. DD Orr ‚Stumpf, Reg. 'r. 70.
937. September 27. Magdeburg. - - 8. König Otto I. schenkt der Kongregation des heiligen Moriz zu Magdeburg allen Zoll daselbst und verleiht ihr die Immunität.
(C.) || In nomine sanctae et individuae trinitatis. Otto divina favente gratia rex. Noverint omnes fideles nostri praesentes scilicet et futuri, qualiter nos ob amorem | dei et nostrae animae remedium in loco
Magedeburg nominato aecclesiam construximus in honore sancti Mauricii
sociorumque eius. Ad hanc eandem aecclesiam et ad nutrimen plebis
inibi deo et sanctis famulantis ob remedium animae nostrae et patris
nostri nee non et coniugis nostrae, cuius et predictus locus dos fuit,
et prolis nostrae omniumque debitorum nostrorum et Ruodolfi regis,
qui nobis sanctum misit Innocentium, teloneum omne quod in Magede-
burg constitutum est vel constituetur, in proprium damus, et con- Goscblebtaq. d. Pr Bachsen XXVI. 1
2 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
cedimus congregationi eidem quod familia eorum coram nullo nisi ad- vocato eorum iusticiam secularem cogantur agere. Quod scripto roborari iussimus, manu nostra firmavimus, anulo nostro sigillari praecepimus. || Signum domni Ottonis invictissimi (MF.) regis. || || Poppo cancellarius advicem Friderici recognovi et | (SR. NN.). Data V. kal. oct. anno dominicae incarnationis DOCCCX XXVII, indictione XI, anno regni Ottonis pii regis II; actum in Magedeburg; amen.
Nach dem Druck in MG. DD. O. n A ‚15 nach 2 Orig. im K. St- -A.m Berlin mit aufgedr. Siegel. Stwnpf, Beg. Ni
937. Oktober 11. Taremburch. 4. König Otto I. übereignet dem Morisstift folgende Güter: Im Nordthüringgau in der Grafschaft . Christians in Germersleben 12 Familien von Bauern, in Wilmersleben 63 Familien von Hörigen und Liten und West- und Ost-Wilmersleben. Dann in demselben Gau in der Grafschaft Dithmars 12 Familien von Wenden in dem Dorfe Buckau (Buchow) und in Magdeburg einen Hof nebst dem dasu gehörigen Grundstücke, auch 3 Bauerfamilien und seinen Hof mit dem darauf stehenden. Gebäude, ferner in Rotters- dorf (Buohartesdorp) 2 Familien von Liten, in Ottersleben 3, in Sülldorf 4 Bauerfamilien, in Magdeburg 4 Familien Leibeigene, alles, was er in Süd- Dodeleben (in australi Tudulon) hat, und die ganze Mark im andern Dodeleben und andere Güter im Gau Wimoti, sowie den Zehnten und Zins in den Gauen Mortsani, Ligsitze und Heveldun.
— Data V. id. oct. anno dominice incarnacionis DDCCCCX XX VII, in- dictione XI, anno Ottonis piissimi regis secundo; actum in Tarem- burch; amen.
Ban SM. Gedr. v. Heinemann, Cod. dipl. Anhalt. I, Nr.5. MG. D. 0. I, Nr. 16. Stumpf, Reg. Nr.72.
941. April 23. Magdeburg. 5. König Otto I. schenkt den München der Morizkirche eu. Magde- burg eine Anzahl von dem Bischof Bernhard von Halberstadt eingelauschter Besitzungen und Zehnten, darunter auch zu Magde- burg, und ausserdem die Volkskirche (plebeiam ccclesiam) daselbst.
' — Data non. kal mai. anno dominicae incarnationis DCCCCXLI,
indictione XIIII, anno Ottonis regis V; actum in Magedeburg; amen.
Or. im K. St-A. zu. Berlin mit Siegel. — Gedr. MG. DD. O. I, Nr.37. Schmidt, UB. des Hochstifts Halb. I, Nr.23. Stumpf, Reg. Nr.95.
942. März 28. Magdeburg. 6
König Otto I. schenkt den Mönchen der Moriskirche zu Magde- . burg den ganzen Ertrag von Zoll und Münze daselbst.
Nr.4—8. 937 - 947. 8
In nomine sancte et individue trinitatis. Otto divina propiciante clementia rex. Noverint omnes fideles nostri presentes scilicet et futuri, quod nos pro dei amore ac pro salute anime domni genitoris nostri Heinrici regis ceterorumque nobis iunctorum affinitate consanguinitatis regnique nostri statu nostraque ac coniugis prolisque nostre incolu- mitate fratribus in loco Magdeburg nominato ad servitium dei sancto- rumque martyrum Mauricii atque Innocentii a nobis congregatis totum, quod a vectigali, id est theloneo, vel moneta eiusdem loci utilitatis venire poterit, ex hoc inantea ad usus illorum hoc inperiali regie auctoritatis precepto iure perenni in proprium concessimus. Et ut hec largitatis nostre traditio verius credatur ac per succedentium temporum curricula a successoribus nostris firmius observetur, manus nostre in- scriptione illud subtus firmavimus et anuli nostri inpressione corro- borari precepimus.
Signum domni Ottonis (M.) invictissimi regis.
Brun cancellarius advicem Fridurici archicapellani recognovi.
Data V. kal. aprilis anno dominice incarnationis DOCCCXLI, in- dictione XIIII, regnante Ottone serenissimo rege anno VI; actum Magdeburg; in domino feliciter amen.
Lib. priv. s. Mauricii St, M. fol. 40. Cop. 6 fol. 8v.und Erzst. M. I, 32 (vidim. Abschr. von 1432). Aus diesen 3 Abschriften hergestellt der Druck in MG. DD. O. I, Nr. 46. Sickel weist das Diplom dem Juhre 943 zu, während es sonst nach 941 gesetzt ist. Stumpf, Reg. Nr. 103.
946. Juli 29. Magdeburg. 7.
König Otto L schenkt den Mönchen der Moriskirche su Magde- burg eine Anzahl von dem Bischofe von Halberstadt mit Zustim- mung des Halberstüdier Klerus und des Eresbischofs Friedrich eingelauschter Besitsungen und Zehnten, darunter auch su Magde- burg, und ausserdem die Volkskirche (popularem ecclesiam) da- selbst.
— Data IIIL kal. aug. anno incarnationis domini DCCCCXLVI, in-
dictione III, anno domni Ottonis X; actum in Magedeburg. Or. im K. 8t.-A. zu Berlin mitSiegel. — Gedr. v. Heinemann, nuc din Anhalt. I,
Nr.20. MG. DD. O. 1, Nr.79.. Schmidt, UB. des Hochstifts H. Reg. Nr. 136.
f
947. Juni 7. Magdeburg. 8. Kaiser Otto L giebt der Stadt Magdeburg sehr ausgedehnte Privi- legien und Freiheiten. [Fälschung].
In nomine domini, Amen. Nos Otto, Romanorum imperator semper augustus, significamus hoc scripto nostro omnibus, qui illud vel visuri vel audituri fuerint, quod accedentes nostram Cesaream maiestatem fideles ac strenui imperii Romani subditi egregii Saxones declararunt constituisse in animo, in tranquillitate dei sedes simul locare suas
1*
4 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
civitatemque extruere, ubi et auctoritate nostra locum sibi delegerunt, quem colere inhabitareque vellent supplicantes, ut gratie prerogativis primum condonati simul et perpetua pace firmata a maiestate nostra legibus quoque et iuribus instruerentur. Nos illorum precibus moniti simulque expendentes tum illorum amorem et ardorem, quem erga fidem christianam gerunt, tum etiam illorum strenue gesta atque indefessa obsequia, que et nunc prestant et antea Romano imperio prestiterunt, cum scientia sanctissimi patris nostri pape Martini, qui ad hec aucto- ritate sua et sancti Petri pacem suam largitus est, quam et nos con- firmamus, de scitu et consilio principum imperii et accedente consensu terre eisdemque Saxonibus fidelibus nostris dilectis facultatem con- cessimus concedimusque, civitatem extruendi ac muniendi atque in ea ius municipale instituendi, ita ut antiquitus ius municipale observari solitum est Concedimus preterea fidelibus nostris dilectis atque illorum successoribus perpetuam in ea civitate pacem, gratiam et liber- tatem, quod eo iure, prout a nobilibus et generosis Constantino et Carolo egregiis Saxonibus atque provincie datum est, uti et frui de- beant, honorem et emolumentum civitatis secundum iuris formam gene- raliter et specialiter, nisi forte quis iuribus carere declaratus fuerit iureque existat privatus. Insuper liberos pronunciamus illos perpetuo a nobis et successoribus nostris, ita ut civitas atque eius incole per- petuo liberi sint ab imperio, quam diu ipsi suam libertatem, ut iuris est, servaverint. Ad hec illi civitati, que Magdeburgum vocatur, ex nostra concessione liberum esse volumus, ut quidquid illius prefecti cum insigniorum ac prudentium consilio et populi assensu ad civitatis honorem, emolumentum, tum et tranquillitatem statuerint, id firmum et stabile esse debebit, perinde ac si ab ipso imperio concessum et statutum foret, atque illud ipsum plebiscitum, si annum et diem du- raverit, servari debet, si ipsimet voluerint. Quod si pacifice post id tempus iudicialiter servatum fuerit, robur iuris scripti obtinebit, si ' quidem non repugnet iuri scripto et sacrosancte fidei christiane. Quare auctoritate nostra Cesarea mandamus omnibus principibus nostris, im- perii subditis, dominis, equitibus auratis, ministerialibus et omnibus officialibus, tam spiritualibus quam secularibus, ne eandem civitatem Magdeburgensem atque eius incolas in illorum iure, libertatibus et immunitatibus a nobis gratiose concessis impediant aut ulla ratione gravent, sive violentia, mandatis, exactionibus, sive etiam bellicis sub- sidiis aut aliis quibusvis gravaminibus. Damus insuper illis potestatem dominandi iure municipali, circa quod conservare illos volumus et proinde nemo huic contravenire audeat Alioquin quisquis id fecerit, succumbet potestati nostre Cesaree, et si quid preiudicii eis inde acce- deret, volumus nos et successores nostri eandem civitatem atque eius ineolas indemnes reddere. Ceterum damus eidem civitati atque eius incolis in verum tutorem sacrosanctum ius, iustitiam , Romanum deni- que imperatorem cum principibus [electoribus] spiritualibus et secu- laribus, qui adstent clypeo militari in omnibus utilitatibus atque emo-
Nr. 9—10. 961—965. 5
lumentis. Ad perpetuam igitur memoriam cum assensu sacri Romani principum imperii cumque voluntate terre iuxta illorum laudum omnes gratiarum prerogativas, libertates, iura, articulos, instituta et plebiseita confirmavimus et obsignavimus sigillo aureo maiestatis nostre Cesaree, quod appensum est.
Datum a nativitate Christi anno noningentesimo quadragesimo sep- timo, imperii nostri anno secundo, die septima mensis Junii eo in loco, ubi nunc civitas Magdeburg situata est.
Copialbuch von Schultze S. 1 im der Studtbibl. zu Magdeb. Deutsche Uebers. benda 8. 5. — Gedr. Sáchs. Weichbild und Lehenrecht (Leipz. 1597). Werdenhagen, de rebus publ. Hanseat. II1 5.115. Leuber, Disquis. planar. stapulae Suxon. Nr. 197. Stumpf, Beg. Nr. 146 setzt die Fälschung um 1490.
961. April 23. Wallhausen. E 9. König Otto I. schenkt der zu Ehren der heiligen Märtyrer Mauri- cius, Valentinus, Agapitus und Abundius geweihten Krypta zu Magdeburg allen Zehnten, welchen die zu Magdeburg, Frohse, Barby und Oalbe gehörigen Deutschen und Slaven zu entrichten haben, soweit derselbe nicht ausdrücklich dem Bischofe von Halber- stadt vorbehalten ist.
— Data IX kal. maii anno dominice incarnationis DCCCCLXI, in- dictione IIII, anno vero regni serenissimi domni Ottonis XXVI; actum
Walahusen; in dei nomine amen.
Cop. 6. fol.190 St. M. Eine andere Ausfertigung, wovon das Orig. im K, St.-A. zu Berlin sich befindet, weist die Schenkung der Moritzkirche zu, thut auch des Halberstädter Bischofs keine Erwähnung. S. MG. DD. O. 1, Nr.222 a w.b. Gedr, MG. DD. O. I. Nr.222. Schmidt, UB. des Hochstifts Halberst. I, Nr.31. Stumpf. Heg. Nr. 284.
965. Juli 9. Magdeburg. 10. Kaiser Otto I. verleiht der Moriskirche su Magdeburg den Bann daselbst und verschiedene andere Vorrechte.
In nomine sancte et individue trinitatis. Otto divina favente cle- mentia imperator augustus. Quoniam regie vel imperatorie dignitatis officium esse constat, ut loca venerabilia divino cultui preparata pia iugiter sollicitudinis vigilantia contra irruentes undique molestias mu- niat, ut famuli Christi in eisdem locis pro spe regni celestis laboraturi atque pro peccatis vel offensionibus populi domino supplicaturi eo liberiores sue liberalitatis otio vacare valeant, et quoniam stabilimentum servicii divini status et prosperitas esse creditur regni vel imperii terreni: ideirco nos divino instinctu moniti pro remedio anime nostre dilecte- que coniugis nostre Adelheidis et filii nostri carissimi Ottonis, pro statu quoque et incolumitate regni et imperii nostri bannum nostre regie vel imperatorie dignitatis in urbe Magadaburg et opus construende urbis a eircummanentibus illarum partium incolis nostro regio vel imperatorio iuri debitum ecclesie in eadem civitate constructe sanctoque
6 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
Mauricio in ius perpetuum liberaliter offerimus; et ne vel iudei vel ceteri ibi manentes negotiatores ullam aliunde nisi ab illo qui eidem ecclesie prefuerit, districtionis aut discipline sententiam vel regulam susti- neant, volumus et firmiter iubemus. Prescripti vero mostri banni deo sanctoque Mauricio a nobis oblati nullus vel comes vel vicarius vel iudex vel tribunus vel exactor vel alia aliqua persona in eadem civitate sibi usurpandi vel aliam aliquam in prescriptis legem aut dis- ciplinam exercendi potestatem habeat, nisi ipse qui eidem loco vel «cclesie prefuerit, vel advocatus quem nostro consensu sibi et eidem. ecclesie preficiendum elegerit. Et ut hoc auctoritatis nostre preceptum inconvulsa et inmutilata firmitate permaneat, hanc cartam conscribi et anuli nostri impressione signari iussimus, quam et manu propria subtus firmavimus.
Signum domni Ottonis magni et (M.) invictissimi imperatoris augusti.
Liudolfus cancellarius advicem Brunonis archicapellani recognovi.
Data VIL id. iulii anno dominice incarnationis DCCCCLXV, in- dictione VIII, anno regni domni Ottonis XXX, imperii autem IIII; actum Magadaburg palatio; in dei nomine feliciter amen.
Lib. priv. S. Mawricii fol. 48 St. M. — Cop. 6, fol. 1 ebenda. — Gedr. Rath- mann Gesch. der Stadt Magi. 1, 8.381. MG. DD. O. 1, Nr. 300. ‚Stumpf, Heg. Ir. 380.
965. Juli 9. Magdeburg. 1M. Kaiser Otto I. verleiht den Brüdern der Morizkirche zu Magde- burg den Markt, die Münze und den gesamten Ertrag des Zolles daselbst.
(C.) }| In nomine sanctae et individuae trinitatis. Otto divina favente clementia imperator augustus. Cum plurima antecessorum nostrorum, imperatorum videlicet aut regum || munifica largitate ecclesiis dei pro augmento vel ampliatione' earundem utilia simul et commoda sint col- lata subsidia, unde et in sui status tranquillitate roborentur et ab irruentium extrinsecus infestationum molestiis muniantur: idcirco nos respectu divinae remunerationis, pro remedio animae nostrae dilectae- que coniugis nostrae Adalheidis filiique nostri carissimi Ottonis, pro Statu quoque et incolumitate regni vel imperii nostri mercatum in Magadaburg et monetam omnesque telonei fructus vel usuras quoquo modo vel a navigio advectis vel plaustris vel carrucis vel quibuscum- que vehiculis adductis sive ab equitibus vel peditibus vel cuiuscumque modi aut conditionis hominibus supervenientibus allatis mertibus ac- quirendas vel accipiendas seu quicquid hactenus utilitatis exinde ad nostrum publicum ius pertinere videbatur, totum et ex integro deo sanctoque Mauricio in Magadaburg offerimus, transfundimus atque donamus, ut servi dei die nocteque ipsi sanctoque Mauricio ibidem famulaturi pro nostraque dominum salute deprecaturi absque ullius semper contradictione teneant et possideant et suis ut libuerit usibus
Nr.11— 18. 965—978. 7
adiungant. Et ut hoc nostrae auctoritatis preceptum per processura temporum curricula inoffenso iugiter tenore perduret, cartae huius copscriptione roborari anulique nostri impressione signari iussimus, quam et manu propria subtus firmavimus.
|| Signum domni Ottonis (M.) magni et invictissimi imperatoris augusti. ||
|| Liudolfus cancellarius advicem Brunonis archicappellani recognovi. || (SR.) (SJ.)
Data VIL id. iulii anno dominicae incarnationis DCCCCLXV, in- dictione VIII, anno regni Ottonis XXX, imperii scilicet IIII; actum Magadaburgensi palatio; in domino feliciter amen.
Or. im St.- A. zu Berlin. — Vidim. Abschr. von 1432. Erzst. M. I.32 St. M. — jo d Gesch. der Stadt Magd. I, 3.380. MG. DD. 0. I, Nr.301. Stumpf,
. Nr. 381.
965. 12. Bischof Bernhard von Halberstadt. beurkundet, dass ihm Kaiser Otto den Hof des Markgrafen Gero in Magdeburg und die dort von jenem gebaute Kirche zu Ehren des heil. Cyriacus mit dem ganzen Gebäude zu lebenslänglichem Besitz überlassen habe, wofür er der Kirche des heiligen Moriz zu Magdeburg den Zehnten von Olven- stedt (Osolfstidi), Ebendorf (Ivandorp) und Nordammensleben (Nordammuneslevu) gegeben habe.
— Facta sunt autem haec anno incarnationis dominice DCCCC. LXV, indictione octava, anno autem regni domni Ottonis XXX., imperii V, ordinationis autem mee anno XLIII.
"Or. im St. M. mit ziemlich gut erhaltenem Siegel. — Gedr. r. Heinemann, Cod. dipl. Anhalt. I, Nr.44. Schmidt, UB. des Hochstifte Halb. I, Nr.35.
973. Juni 4. Magdeburg. 33. Kaiser Otto 1I. bestätigt der erzbischöflichen Kirche zu Magdeburg die Privilegien seines Vaters und bestätigt ihr insbesondere die Immunität, den Bann und die freie Wahl des Vogtes, den Besitz
' der Stadt und des Burgwards Magdeburg, die Besitzungen im Nordthüring- und .im Harsgau, Markt und Münze zu Gittelde, ferner den westlich der Weser gelegenen Besitz.
(C.) || In nomine sanctae et individuae trinitatis. Otto divina favente clementia imperator augustus. Quoniam loca deo et sanctis eius dicata a nostris antecessoribus, regibus scilicet vel imperatoribus, || et posses- sionibus ampliata et privilegiis vel decretis esse munita noscuntur; ideirca nos pia domnae et carissimae genitricis nostrae Adalheidis ad- monitione ob memoriam et remedium | animae piissimi genitoris nostri Ottonis privilegia seu decreta sanctae Magadaburgensis aecclesiae, quam ipse a fundamento construxit, nostra etiam auctoritate roborare et con- firmare decrevimus, statuentes inprimis, ne quis comes aut iudex vel
8 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
vicarius publicus in Magadaburgensi civitate vel territoriis eius aliquam potestatem aut bannum habeat, nisi advocatus, quem archiepiscopus illius aecclesiae secundum suum sibi libitum elegerit, et negotiatores vel iudaei ibi habitantes omnesque familiae lidorum vel colonorum vel servorum vel Sclavorum illuc pertinentes a nullo alio nisi eodem ad- vocato secundum leges constringantur vel iudiciales sententias patiantur; preter baec eandem Magadaburgensem civitatem cum theloneo et mer- cato seu moneta et municipium eius, quod nos burgwardum dicimus, curtem quoque cum omnibus appendiciis, territoriis scilicet vel aedi- ficiis ex occidentali parte Albiae fluminis illuc pertinentibus, sicut beate memoriae piissimus genitor noster ex suo proprio in ius et proprietatem sancti martyris Christi Mauricii pro remedio animae suae liberaliter optulit, nostra quoque nos munificentia vel auctoritate eidem aecclesiae roboramus et confirmamus in locis subnotatis —— augustusti.! ||
| Uuillissus cancellarius advicem Rotberti archicancellarii subscripsi. || (SJ. D) (SR).
Data IL. non. iun. anno dominicae incarnationis DCCCCLXXIII, indictione XIII, anno imperii serenissimi imperatoris domni Ottonis VII; actum Magadaburg; in dei nomine feliciter amen.
Qr. M. ur, rest M. L Nr. 9 — Galr. Bathmanm, Gesch.d. Stadt Magie I S.383. Höfer, Zeitschrift 3 8,348 Nr.58. Riedel, Cod. dipl. Brand. I, 17 5.423. MG. DD. 0. Il, Nr. 29. Stumpf, Reg. Nr. 579.
1 So im Orig.
975. Juni 26. Magdeburg. 14. Kaiser Otto II. gewährt den Magdeburger Kaufleuten Zollfreiheit im gansen Reich, ausgenommen zu Mainz, Köln, Tiel und Bur- dowick, und verbietet jede Belästigung derselben und Störung ıhres Handels.
(C.) || In nomine sancte et individue trinitatis. Otto divina favente clementia imperator augustus. Noverit omnium fidelium nostrorum tam presentium quam | futurorum industria, qualiter ob interventum Magadaburgensis aecclesie archiepiscopi Adalberti et ob ceterorum nostrorum fidelium instinctum mercatoribus Magadeburg habitantibus tam ipsis quam posteris suis tale ius concedimus, quale noster pius genitor suis temporibus concessit habere, id scilicet quod ubique in nostro regno, non modo in Christianis sed etiam barbaricis regionibus, tam eundi quam redeundi licentia sit sine ullius molestia, et ne ab aliquo cogantur vectigalia persolvere urbibus pontibus aquis viis et inviis, nostra imperiali auctoritate penitus interdicimus, his locis ex- ceptis: Mogontia, Colonia, Tiela, Bardonwihc, et nec plura vel maiora exigantur vectigalia quam moris illorum erat persolvere; et ne aliquis nostre invidie causa pontes destruere aut aliquod impedimentum in viis facere velit, hoc banno nostro sibi a nobis vetitum sciat, sed in-
Nr. 14— 15, 975—918. 9
super, ne alicui hoc irritum videatur aut hoc quod superius interdictum. est dissolvere presumat, eum quicumque huius audacig existit, decer- nimus camere nostre decem talenta auri persolvere, omni dubietate postposita. Et ut hoc nostre auctoritatis preceptum firmum et stabile permaneat, iussimus hanc cartam conscribi anulique nostri impressione signari, quam et manu propria subtus firmavimus.
|| Signum domni Ottonis (M.) imperator augustus. l|
\ Folgmarus cancellarius advicem Willigisi archicapellani recognovit. || (8J.) (SR).
Anno dominice incarnationis DCCCCLXXV, indictione III, anno vero regni domni Ottonis XV, imperii autem VIII, data VI. kal. jul; actum Magadeburg; in dei nomine amen.
Or. im K. S.-A. zu Berlin. — Gedr. Rathmann, Gesch. der St. Mc I, 8.384. Hansisches UB. I, Nr. 1. MG.DD.O, Il, Nr.112, Stumpf, Reg. Nr.660.
978. Mal 13. Magdeburg. 15. . Kaiser Otto IL. bestätigt der Stadt Magdeburg die von seinem Vater gegebenen Privilegien und gewährt ihr besondere Vorrechte im Inter-
esse des Schöffengerichts. [|Fälschung.]
Nos Otto, dei gratia Romanorum rex semper augustus, significamus publice per presentes, quod honesti et fideles civitatis nostre Mayde- burgensis incole ad nos venientes humiliter declararunt nobis, patrem nostrum vita functum Cesarem Ottonem Magnum civitatem. Mayde- burgum iure municipali instituisse, ad utilitatem et emolumentum regionis Saxonie, ut dei atque imperii nomine illud ius manu teneant et iniustitiam comprimant omnium civitatum et terrarum, que a Mayde- burgo initium et fundamentationis originem ducunt suam, utique omnibus iura petentibus sententiam suam pronuntient, rogaruntque nos, ut ea illis confirmaremus. Nos itaque habentes rationem illorum fidei et prudentie confirmamus Maydeburgensibus et potissimum terre Saxonie omnes libertates et privilegia, quibus sunt nominanter a patre mostro instituti, et presertim concedimus illis, quod debeant civitatis commodo consulere et civitatis nostre officia sub iuramento conferre, quod equidem iuramentum seniores et prudentissimi quique eiusdem civitatis subscribere debent ea cum auctoritate, perinde ac si nos pre- sentes adessemus, Ad hec concedimus eiusdem civitatis scabinis eam facultatem, quod possint et debeant feudum suscipere ab episcopo, siquidem ille sua regalia seu feudum a Romanorum rege collatum habuerit Porro scabini nulla ratione a functione sua reiiciendi sunt, nisi eorum quispiam contra iura sua deliquerit vel ius amittat suum. "Verum ad sedem scabinalem succedere debent iure feudali. Quin eam quoque gratiam illis concedimus, si contingat scabinalem sententiam reprehendi, illos non posse propterea ad ulla alia loca protrahi, preter- quam ad pallantiam nostram ante principes nostros, qui ad eam citandi sunt, quod si principes non comparuerint, imperio sunt obnoxii. Pre-
10 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
terea hac prerogativa et autoritate cos insignitos esse volumus, quod propter latas sententias nihil prorsus damni perpeti cogantur, imo quic- quid ipsi pro iure invenerint, huic nos et omnes successores nostri assensum prestare et id pro rato habere volumus. Quare mandamus omnibus imperii subditis, sive sint spirituales sive seculares, ne supra memorate civitatis iuribus et libertatibus voluntate, verbis, operibus aut permissione aliqua incommodant. Omnes vero edictum hoc nostrum transgredientes poena corporis et facultatum omnium erunt mulctandi, ac si convicti forent. Et ad perpetuum huius rei testimonium pre- sens hoc privilegium cum appensili maiestatis nostre sigillo corrobo- ravimus. B
Datum cum consilio prefectorum imperii et prudentissimorum quo- rumvis, denique cum consensu etiam terre, anno post Christi nativi- tatem DOCCCLXX VIII, anno primo imperii nostri, feria secunda ante Pentecosten, palantia Maydeburgensi.
Copialbuch von Schultze S. 19 in deutscher Form. Koch fol. 1. — A. Erzst. Magd. II, Nr.43 St. M. — Gedr. Leuber, Disquis. planar. stapulae Saxon. Nr. 601. Werdenhagen, de rebus. publ. Hanseat. III S. 124—126. Lünig, Deutsches Reichs-
archiv XIV, B. 8.653. Stumpf, Reg. Nr. 729 seist die Fälschung am das Ende des 15. Jahrh.
979. 16. Kaiser Otto II. verleiht der Kirche des heiligen Moris zu Magde- burg den Bann über Kirche und Stadt Magdeburg.
(C.) | In. nomine sanctae et individuae trinitatis. Otto divina favente clementia imperator augustus. Sentiat omnium sanotae dei ecclesie fidelium tam presentium quam||et futurorum industria, qualiter nos rogatu ac peticione venerandi archiantistitis Adalberti sancto martiri Mauricio et ipsius aecclesiae in Magadaburg civitate constructe, cui isdem. archipontifex presulari videtur, pro aeterni premii remuneratione anima- que kari nostri genitoris, cuius corpus in supradicti martiris dei eclesia sepulture tumulum sortitur, imperatorie nostre auctoritatis. bannum super eandem aecclesiam et civitatem ea ratione dedimus atque por- petualiter concessimus, ut deinceps nullus comes neque advocatus aut exactor vel alicuius dignitatis prefectus in sepedicta civitate vel sub- urbium eius undiquessecus inbabitantibus aut in posterum habitaturis negotiatoribus sive iudeis aliisque cuiuscumque conditionis inibi moran- tibus aliquam iudiciariae severitatis aut ullius temeritatis habeat exer- cendi potestatem , nisi quem praedictae urbis archiepiscopus quisquis umquam. fuerit sibi ex voto elegerit advocatum. Sed ut hoc firmum stabileque apud omnes nostrae dignitatis successores permaneat, hanc cartam scribi eamque subtus notando iussimus sigillari.
|| Signum domni Ottonis piissimi (M.) et invictissimi imperatoris augusti. ||
i| Hildiboldus cancellarius advicem Willigisi archicappellani notavi. | (SI). B
Nr.16— 18. 979 — 1025. u
Data! anno dominicae incarnationis DOCCCLXXVIIIT, regni vero Ottonis invictissimi imperatoris XVIII, imperii autem XI, indictione VI; actum in Magathaburg; in Christi nomine amen.
x EA im K.St.- A. zu Berlin. — Gedr. MG. DD. O. 11, Nr.198. Stumpf, Reg: Nr. 744.
1 Das. Datum ist nicht ausgefüllt, aber Haum dafür gelassen.
994. November 23. Bruchsal. n. König Otto III. bekennt, dass er in Quedlinburg einen mit gewissen Privilegien ausgestatteten Murkt errichtet habe, dessen Einkünfte in derselben Weise, wie diese von seinen Vorfahren su Köln, Mainz und Magdeburg überlassen worden, seiner Tante, der Aeblissin Mathilde von Quedlinburg, und deren Nachfolgerinnen überwiesen werden sollen.
— Data VIII. kal. dec. anno dominice incarnationis DOCCCXCIIII, indictione VII, anno autem tertii Ottonis regnantis undecimo. Actum Bruohcsella feliciter, amen.
Or. mit. Siegel im H.-St.-A. zu Dresden Nr.8. Danach. gedr. Janicke, Quedlinb. UA. dod Nr. 7. Lückenhaft bei Erath, Ood, dipl Quedlinb. S. 25. Stumpf, Reg.
1025. Februar 5. Magdeburg. 18. König Konrad II. bestätigt den Mugdeburger Kaufleuten die Zoll- freiheit im Reich, ausser in den Städten Mainz, Köln und Barde- wiek, und untersagt alle Belästigungen derselben bei der Ausübung ihres Handels. [Fälschung].
In nomine sancte et individue trinitatis. Chuonradus divina favente clementia rex. Noverit omnium fidelium nostrorum tam presentium quam futurorum industria, qualiter ob interventum Magdeburgensis ecclesie archiepiscopi Hunfridi et ob ceterorum nostrorum fidelium instinctum mercatoribus Magdeburgensem civitatem inhabitantibus tam ipsis quam posteris suis tale ius concessimus, quale nostri antecessores suis temporibus concesserunt habere, id scilicet, quod ubique in nostro regno non solummodo in Christianis, sed etiam barbaricis regionibus tam eundi quam redeundi licentia sit sine ullius molestia. Et ne ab aliquo cogantur vectigalia persolvere urbibus, pontibus, aquis, viis et inviis nostra regali auctoritate penitus interdicimus, his locis exceptis, Moguntia, Colonia, Bardovico. Ét nec plura vel maiora exigantur vecti- galia, quam moris illorum esset persolvere. Et ut ne aliquis nostre invidie causa pontes destruere aut aliquod impedimentum in viis facere velit, hoc banno nostro sibi a nobis vetitum sciat. Sed insuper né alicui irritum hoc videatur aut hoc, quod superius interdictum est, dissolvere presumat, eum, quicunque huius audacie existet, de- cernimus camere nostre decem talenta auri persolvere omni dubietate postposita. Et ut hoc nostre auctoritatis preceptum firmum et stabile
12 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
permaneat, hanc chartam conscribi annulique nostri impressione signari iussimus, quam manu propria subtus firmavimus.
Signum domini Chuonradi regis invictissimi. Odalricus cancellarius vice Aribonis archicancellarii recognovi. Data nonas februarii, in- dictione VII. Anno dominice incarnationis MXXV Anno autem domini Chuonradi secundi regni I. Actum Magdeburg.
Vidimirte Kopie des ichen Originals aus dem Jahre 1638 in Acta Erzst, M.II, 43 St. M. Dieselbe hat: II. nonas februarii a. d, i. millesimo XXIII, in- dictione VII. Copialbuch von Gericke und Schultze 9.20 mit der Jahreszahl 1021, — Gedr. Werdenhagen, de reb. publ. Hanseat Il S. 501. 502. us in Boysen, Histor. Magaz. 1, 5.284. Smalian, Gründliche Widerlegung, Urkunden- An- hang S. 43. Stumpf, Reg. Nr. 1871, Vgl. Schum, Vorstudien zur Diplomatik K. Lothars III. 8.13. Hier wird das 4 Diplom als gefälscht auf Grund der epiter bestehenden. Verhältnisse
1035. September 15. Magdeburg. 19. Kaiser Konrad 11. sichert denen, welche den Markt in Magdeburg besuchen, freies Geleit zu, doch sollen die Vergehen, welche von den vom Markt Zurückkehrenden begangen werden, von den betreffenden Landesfürsten gerichtet werden.
Chuonradus divina favente clementia Romanorum imperator semper augustus. Bannum nostrum imperialelm] super omnes ad mercatum solennem Magedeburch venientes, ut illuc eundo et redeundo habeant pacem, facimus eundemque bannum nostrum fidelibus imperii ea ratione concedimus, ut si in statuto tempore ex illuc venientibus aliqua temeritas evenerit, inde iustitiam faciendi dux aut comes vel et epis- copus aut quisquis hominum locum illum a nobis tenet, licentiam habeant etc.
Datum Magedeburch, XVII. kalendas octobris, anno dominice in- carnationis MXXXV, indictione III, anno autem regni nostri XI, imperii vero IX. |
Gedr. Goldast, Constit. imperii III, 8.312. Z. T. Smalian, Gründl, Wider- legung etc. Anhang 8.45.
1038. September 27. Worms. 20. Kaiser Konrad Il. nimmt die Kaufleute von Quedlinburg in seinen Schutz und gestattet. ihnen ungehindert im ganzen Reiche Handel zu treiben und nach demselben Rechte zu leben wie die Kaufleute su Goslar und Magdeburg. [Fälschung.]
—- Data V. kal. octobris, indictione VII, anno dominice incarnationis
MXXXVIII, anno autem dompni Cuonradi ordinat eius XVII, regni
vero VIII. Actum Wormaciae feliciter, amen.
Das angebliche Original i im Stadtarchiv zu Quedlinburg. — Gedr. Erath, Cod. dipl. Quedlinh. 8.62. Janicke, Quedlinb. UB. Nr. 8. Die Echtheit dieser Urkunde wird bezweifelt von Stumpf, Reg. Nr. 2117 und Breslau, Die Urkk. K. Konrads II. 8.155. Doch ist der Fälschung ein echtes Dokument voraufgegangen.
Nr. 19—25. 1085 — 1183. 18
1040. Juli 25. Tilleda. 21. König Heinrich III. nimmt die Kaufleute von Quedlinburg nach dem Beispiel seines Vaters in seinen-Schuis und gestattet ihnen im gansen Reiche freien Handel su treiben und nach demselben Rechte . zu leben wie die Kaufleute zu Goslar und su Magdeburg.
— Data VIII. kalendas augusti, indictione X, anno domini Hinrici
tercii ordinatus eius XV, regni III. Actum Tullide feliciter, amen. Aus den Akten des Stifts Quedlinb. fol. 2b im K. St.- A. zu Dresden. Gedr.
Stunpf, Acia imp. adhue inedit ‘Nr, 55. Junicke, Quedtinb, UB. I, Nr. 9. Begest im Hansischen UB. I, Nr.3, wo die Urk. im dus Jahr 1042 verwiesen wird.
1023 — 1051. 2. Erzbischof Hunfried bezeugt, dass er einen vom Erzbischof Gero mit der Frau Emeke gemachten, von den Erben aber angefochtenen Vergleich über das Dorf Volkmersdorf durch Zahlung von 20 Ta- lenten beendet habe. Dieses Dorf habe er dem Kloster U. L. Fr. unter der Bedingung geschenkt, dass der Propst jährlich den Dom- herren ein Mahl, den Armen aber eine Spende von 7 Maltern Roggen, 2 geschlachteten Schweinen, 2 Schinken und einem Fuder Bier gebe.
Ohne Datum.
Aus dem Cod. Vienn. fol.4 in der Fürstl. Stolb. Biblioth. zu Wernigerode — Gedr. Hertel, UB. des Klosters U. L. Fr. Nr.2.
1108. Magdeburg. 98. Die Bürger Ratmar, Berenger, Lambert, Martin, Langceco und eine unendliche Menge Bürger sind Zeugen, als Ersbischof Adelgot die von dem Stiftsherrn von S. Nicolai Bernhard und dessen Schwester Eva gemachten Grüterschenkungen beurkundet. Actum Magdeburg anno d. i. MCVIII, indictione prima, —.
. 58. fol. 1a. St. M. — Gedr. v. Heinemann, Cod. dipl. Anhalt. I, Nr. 171. Zum Tei: Holstein, UB. des Klosters Berge Nr. 18.
1107. 1110. mM.
Der Stadtpräfekt Hermann erscheint als Zeuge in Urkunden der Jahre 1107 und 1110. Holstein, UB. des Klosters Berge Nr. 17.20.
1133. Harsefeld. 35. Kaiser Lothar IIl. bestätigt die Privilegien der Stadt Magdeburg. [Fälschung.]
In nomine sancte et individue trinitatis. Divina favente clementia Lotharius Romanorum imperator augustus. Sicut nostri imperiali maie- stati congruum est, omnibus debita sua iura conservare, ita tamen
14 Urkundónbuch der Stadt Magdeburg.
specialiter competit, eorum preces recipere et honestam peticionem in omnibus adiuvare ac promovere, qui nobis et imperio fideliores et promptiores existunt. Noverit igitur tam futurorum quam presentium industria, qualiter fideles nostri consules et scabini universitatis Magade- burgensis nostram maiestatem adeuntes humiliter et devote nobis sup- plicarunt, quatenus illis preceptum quoddam privilegii a divo et augustis- simo imperatore Ottone illius loci pio fundatore universitati predicte liberaliter indulti benigniter renovare et omnia, que continentur in eo, confirmare de nostra gratia imperiali dignaremur. Nos itaque iuste eorum petitioni et strenuam fidem civium prefate universitatis clarius intuentes, quicquid imperator Otto magnus in pretacto privilegio statuit, Statuimus, quod decrevit, decernimus et nostra imperiali auctoritate confirmamus, in memoriam revocantes tam future quam presentis vite fidelibus, quod civitas Magdeburg ab eodem sanctissimo imperatore ordinata est in caput Saxonie et Slavie, ut iustitiam promoveat et in- iustitiam depellat in omnibus locis, ut fiat ius unicuique et bona pax in terris istis stabiliatur. Confirmamus quoque eidem universitati omnia bona, possessiones, iura, emunitates, libertates, consuetudines approbatas et territoria, sicut prefatus gloriosissimus imperator Otto magnus instituit, eterne stabilitatis vigore. Recolimus etiam rem magna laudatione dignissimam, quod in eodem loco gloriosissimus imperator Otto secundus proprii vigoris tribunal et super omnes civitates Saxonum et Slavorum et omnium septentrionalium partium metropolitanum iudi- cium constituit; et ne in futurum sopedicte universitati obviari posset, ne quisquam aliquam sibi in predicta universitate vindicare debeat potestatem, interdicit et provocationem a definita sententia soli imperiali celsitudini reservavit. Ut autem prefate universitatis consules et sca- bini tantis concessis sibi largitatibus quiete uti possint, precipiendo iubemus, ut nullus archiepiscopus, dux, marchio, comes, vicecomes, nulla denique magna parvaque persona in his concessis eos inquietare, devestire aut molestare presumat. Si quis vero contra hanc nostram confirmationem conatus fuerit, centum libras auri, medietatem camere nostre, et medietatem predictis componat civibus. Quod ut verius cor- roboretur et ab omnibus diligentius custodiatur, presentis decreti pagi- nam sigilli nostri impressione insigniri iussimus. Huius rei testes sunt Nortbertus Magadeburgensis archiepiscopus, Athelbero Hammaburgensis archiepiscopus, Thietmarus Verdensis episcopus, Chuonradus Hertze- veldensis abbas, Hanno Luneburgensis abbas, Henricus dux Bavarie, imperatoris gener, Athelbertus marchio de Brandiburg, Adolphus comes Holsatie, Hermannus comes de Winceborg, Eilmarus comes de Alden- borg et alii comites etc.
Signum domini Lotharii tertii Romanorum imperatoris invictis- simi etc.
Data anno incarnationis dominice MOXXXIII'», indictione XI", anno vero regni regis Lotharii VIIL, imperii Iw, Actum Hertzevelde in Christi nomine feliciter. Amen.
Nr. 26— 27. 1134— 1186. 15
A. Ersst. M. 1I, 43 mit der Jahreszahl 1136 St. M. (Abschrift vom 1627). — Gedr. Smalian, Gründl. Widerleg. etc. Anh. 3.49. Dieser fügt hinzu: Nota quod in Deductione Civit. Magdeburgensis contra Caesareos Anno 1681 impresa S. 1l. 12. errore typographi vel scribentis annus MCXXXVI positux fuerit; dien vero, quo datum diploma, in Sorrupto vetustate exemplari deperierit. — S. auch
r. Heinemann, dipl. Anhalt. I, Nr. 235, der die Urkunde auch zum Jahre 1136 setzt. 3134. April 25. Quedlinburg. 36.
Kaiser Lothar III bestätigt den Kaufleuten von Quedlinburg die ihnen von seinen Vorfahren gegebenen Privilegien, wie sie auch die Kauf- leute in Goslar und Magdeburg besitsen, namentlich die Zoll- freiheit im gansen Reiche mit Ausnahme in den drei Städten Köln, Thiel und Bardowiek, beireffs der geistlichen Gerichtsbarkeit u. a. Data anno incarnationis dominice MOXXXIIII. VIL Kal. Mai., indict. XI, anno vero regni regis Lotharii VIII. imperii primo. Actum Quiti- linebure in Christi nomine feliciter, amen. it is iegel im - Archiv zu Quedlinburg. — Ir. Con. di Quasi, B 0. Jowiclo, Quodiid. Urkunden“ Nr. 11. 5 Heinemann Cod dipl. Anhalt, I, Nr.215. Stumpf, Reg. Nr.3295.
1136. August 16. Würzburg. 21. Kaiser Lothar III erlässt auf den Antrag des Markgrafen Albrecht und seiner Frau den Kaufleuten von Magdeburg einen Teil des Zolles in den Ortschaften Elbey, Mellingen und Tangermünde, [Fálschung.]
In nomine sancte et individue trinitatis. Lotharius divina favente clementia tertius Romanorum imperator augustus. Justum est et omnino imperialem decet munificentiam fideles suos semper in his, que iuste petierint, exaudire, ut per hoc ex devotis devotiores et ad omnia red- dantur promptiores. Proinde omnium fidelium nostrorum tam futu- rorum quam presentium noverit industria, qualiter illustris vir marchio Adelbertus per interventum dilecte nostre Richince hoc apud nos ob- tinuit, ut Magdeburgensibus mercatoribus partem thelonei remitteremus et temperaremus in his locis, in quibus ultra modum gravabantur. In sm- gulis itaque locis quantum pro theloneo debeant ex decreto principum, ipsis determinantes statuimus, ut in Elveboie de maxima [naivi] tres solidos, de duabus mediocribus sibi copulatis XVIII denarios, de una navi minori solidum unum, de navicula VI denarios, de minima vero navicula quatuor denarios persolvant; in Melingen de maxima navi XVIII denarios, de duabus copulatis undecim denarios et minori navi sex denarios, de navicula tres, de minima autem duos tantum persol- vant; in Tangermunde de maxima navi sex solidos, de duabus copu- latis tres solidos, de una minori quatuor solidos, de navicula solidum unum, de minima vero quatuor denarios persolvant Hec itaque im- periali nostra authoritate confirmantes precipiendo iubemus, ut in his
16 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
concessis prefatis mercatores nullus archiepiscopus, episcopus, dux, marchio, comes, vicecomes, nulla denique magna parvaque persona inquietare presumat Siquis vero contra hoc, quod non credimus, presumpserit, sex libras auri, medietatem camero nostre et medietatem marchioni et ipsis componat mercatoribus. Quod ut verius credatur et ab omnibus diligentius custodiatur, presentem cartam inde sigilli nostri impressione insigniri iussimus, adhibito sufficienti testimonio archiepis- coporum Conradi Magdeburgensis, Adalberti Moguntinensis, Adelberonis Bremensis, Emericonis Wirtzeburgensis, Odalrici Constantiensis, Mengeti Merseburgensis, Ansehelmi Havelbergensis, Buggonis Wratislaviensis ! episcoporum, scitu quoque prefati marchionis Ädelberti et marchionis Conradi, Ottonis de Rinegge, comitis Siffridi de Bamberg? et aliorum plurimorum maiorum et minorum.
Signum domini Lotharii Romanorum imperatoris invictissimi.
Data anno incarnationis dominice millesimo centesimo trigesimo sexto, decimo septimo Calendas Septembris, indictione decima tertia, anno vero regni regis Lotharii undecimo, imperii tertio. Actum Wirtzeburg in Christi nomine feliciter. Amen.
St, M. A. Erzst. M. LI, 43 mit der Jahreszahl 1135 (fehlerhafte Abschrift von 1627). — Gedr, Smalian, Gründl, Widerlegung etc. Anhang S. 46. Gercken, Cod. dipl. Brand, V, 8.69. Riedel, Cod. dipl. Brand. I, 16, 5.1. v. Heinemann, Cod. dipl. Anhalt, I, Nr. 237. Stumpf, Reg. Nr.3325. Das Diplom ist bezüglich seiner Aecht- heit wohl nicht ohne. Grund angezweifelt worden,
1 Statt Wormacionsis, 2 Bomeneburg.
1136 — 1152. 28. Der Stadtpräfekt Hademar erscheint als Zeuge oft in Urkunden von 1136— 1152; im Jahre 1151 mit seinem Sohne Siegfried.
Hertel, UB. des Klosters U. L. Fr. Nr.7.21.
1138 — 1154. 29. Propst Evermod vom Kloster U. L. Fr. bestätigt die dem Kloster von der Magdeburgerin Ameka gemachte Schenkung einer Hofstelle und fünf Leibeigener (Liudolfus, Albertus, Meinburg, Ida und Friderun). Diese Schenkung liess dieselbe vom Schultheissen Sieg- fried von Magdebury in Gegenwart seines Vaters Hadamar und der Schöffen Acco, Bruno, Liuderus, Conradus und Haolfus be-
státigen. Aus dem Cod. Vienn. fol. 22v. — Gedr. Hertel, UB. des Klosters U. L. Fr. Nr. 22. 1138 — 1154. 80.
Propst Evermod vom Kloster U. L. Fr. zu Magdeburg beseugt, dass der Kleriker Heinrich zu seiner Eltern Seelengedüchtnis einen in der Stadt gelegenen Hof von dem freien Munne Heitolf erworben und dem Kloster vermacht habe.
Aus dem Cod. Vienn. fol. 17v. — Gedr. Hertel, UB. des Klosters U. L. Fr. Nr. 23.
Nr.28—81. 1186— 1159. 17
1159. Juni 28. 31. Erzbischof Wichmann bekundet, dass Siegfried, der Sohn des Schult- heissen Hathemar, die Präfektur der Stadt Magdeburg als vàter- liches Lehen in Anspruch genommen und trote des Urteilsspruches des Kaisers Friedrich behauptet, nachmals aber durch eine Krank- heit bewogen, ihm überlassen habe, worauf er sie als Amt zurück- erhielt sugleich mit 3 Talenten aus Ottersleben und 2 Talenten aus Calbe.
Quoniam que nostris in temporibus aguntur apud posteros in ob- livionem cito veniunt, nisi testimonio scripture firmentur, dignum duxi presentis pagine inscriptione subnotare, quod apud posteros meos ratum et inconvulsum cupio usque in perpetuum permanere. Notum sit igitur universitati fidelium tam futurorum quam presentium, qualiter ego Wigmannus divina favente clementia sancte Magadeburgensis ec- clesie archiepiscopus diutinam habui contentionem cum Sifrido filio Hathemari sculteti pro eo videlicet, quod ipse asserebat, prefecturam et regimen Magadeburgensis civitatis patris sui Hathemari beneficium ab antiquo fuisse et id ipsum se a predecessore meo beate memorie domino Friderico venerabili archiepiscopo in beneficium iure hereditario accepisse, quod quidem ego multis conatibus infirmare diu laboravi, ducensque argumentum ex iure et consuetudine aliarum civitatum ius beneficiale in eo nec posse nec debere esse, in presentia domini Friderici Romanorum imperatoris augusti inquisita ab ipso sententia prin- cipibus ac nobilibus ministerialibus quoque qui aderant communiter et concorditer assentientibus optinui. Nichilominus tamen prenominatus Sifridus contra datam adversum se sententiam in iusticia, quam se putabat habere, persistere ac perseverare nitebatur et huiusmodi contentio inter me et ipsum aliquanto tempore agitabatur. Accidit autem, ut idem Sifridus gravi correptus infirmitate pro recuperanda gratia mea, a qua alienus propter causam predictam, habebatur, amicorum suorum consilio et auxilio laboraret et quicquid iuris in eo quod dictum est regimine se dixerat habere, plenarie michi resignaret tanta stabilitate, ut nec ipse nec quisquam heredum suorum illud aliquo modo de cetero affectaret. Cuius ergo compatiens infirmitati tria ei talenta in Ottersleve et duo in Calva in beneficium concessi ipsumque regimen sue procurationi non in beneficium, sed in officium et quasi quandam villicationem usque ad finem vite sue commisi, uxori quoque ipsius et filio suo Heinrico, qui solus ex aliis filiis suis in ditionem ecclesig Magade- burgensis cessit, omne patris beneficium concessi, ita tamen ut si idem Heinricus absque liberis et legitimis heredibus obierit, fratres ipsius hominii iure idem beneficium possideant, in quo facto, quia non parva utilitas et honestas ecclesie Magadeburgensi et eius archiepiscopo con- sistit, sub anathemate interdico, ne quis meorum successorum cuiquam hominum eam prefecturam inbeneficiare aut quovismodo ab usu ar- chiepiscopi alienare presumat. Actum est hoc III. kalendas Julii anno
Geechichtsq. d. Pr. Sachsen XXVI. 2
i8 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
dominice incarnationis M^ C* LVIIII®. indictione VIL. presentibus his quorum hic nomina continentur: Arnoldus abbas de Monte, Otto vice- dominus et camerarius, Sifridus prepositus, Heinricus, Thiedericus, Rokerus, Bertoldus, Burchardus burgravvius, Richardus, Meinricus, Alexander, Hartmannus et privignus eius Heinricus, Gernodus, Thie- dericus et Gero fratres, Giselbertus, Fridericus, Thedericus, Conradus frater ipsius Sifridi, Bruno, Uffo, Adelolfus et Thiedericus fratres, Fri- dericus, Helico, Thanquardus, Akko, Bruno, Cristanus, Voldagus, Ro- dolfus parvus, Geldolfus, Liuderus Scolmunt, Rödestus, Heremannus Hallensis, Wernerus de Sutherhusen et plures alii, quorum hie nomina non poterant contineri.
Or. mit einem Fragment des aufyedrückten Siegels St. M. s. v. Erzst. Magd. XXII. Nr. 1, — Gedr. Sudendorf, UB. der Herz. v. Braumschw. III. Nr. 189. amm d.
e. 1159. 32. Ersbischof Wichmann übereignet das Dorf Wusterwits einem gewissen Heinrich und andern Flamlündern zu Schartowschem Rechte und verleiht dem Orte das Recht, alljährlich einen Markt zu halten mit Magdeburgischem Rechte.
Gedr. v. Heinemann, Albr. d. Bär S. 470.
e. 1161. 33. Franko, Abt des Michaelis-Klosters in Hildesheim, bekundet, dass Rumold, Bürger zu Magdeburg, die Leibeigene des Klosters Eithica geheiratet hat, die sich nachher für 16 Talente losgekauft habe. Nach dem Tode der beiden sei über den Loskauf Streit ent- standen, der vom Erzbischof von Magdeburg dahin entschieden wurde, dass in Gegenwart beider Klostervögte Propst lialderam vom Kloster U.L. Fr. dem Abt Franko 15 Pfund zahlte.
Ohne Datum.
Aus dem Cod. Vienn. [ol. 20. — Gedr. v, Heinemann, Cod. dipl. Anhalt I. Nr. 463. Hertel, UB. des Klosters U. L. Fr. Nr. 29
1161—1163. 34. Erzbischof Wichmann übergiebt ausser andern. Gütern dem Klostsr U. L. Fr. auch eine von der Frau Gerthrude mit Zustimmung ihrer Söhne Heinrich, Herebord und Siegfried erworbene Hofstelle in Magdeburg, welche 20 Schillinge Zins trägt, indem er noch 18 Denare Zins von den benachbarten Häusern hinsufügt, welche sur Bewirtung der Brüder des Klosters und zu Spenden an die Armen am Jahrestage seines Begräbnisses verwendet werden
Ohne Datum.
Nn Aus dem Coi. Vienn, fol. 24, — Gedr, Horte, UB. des Klosters U. L. Fr. Tr. 30.
Nr. 82—88, 1159 — 1167. 1$
1164. 85. '— Schultheiss Konrad, Vogt Dietrich und dessen Sohn Gerbert sind . unter den Zeugen, als Ersbischof Wichmann dem Werner von Paderborn und einem gewissen Gottfried die Mark Puppendorf zum Anbau überweist. — anno d.i. M» C» LX» IIIIe — Aus dem roten Buche des Klosters U.L.Fr. fol. 49v. — Gedr. Hertel, UB. des Klosters U. L. Fr. Nr. 33. m
1164. Magdeburg. 36. Erebischof Wichmann vermittelt einen Tausch zwischen dem Kloster U. L. Fr. und dem Schultheissen Konrad: jenes erhält 2 Hufen in Insleben und 2 Hufen in Wiedrichsdorf für einen Hof und ein auf demselben vom Kloster erbautes steinernes Haus am Johannis- kirchhof gelegen. Unter den Zeugen sind: scabini quoque iudices et potentissimi burgensium Magdeburgensis civitatis.
Actum Magdeburg anno d.i. M» C» LX* IIII° —
«Aus dem Cod. Vienn. fol. 23 (ohne Zeugen und Datum), vollst, it voten Buchd des Klosters U. L, Fr. fol. 13r. — Gedr, Hertel, UB. des Klosters U. L. Fr. Nr. 82.
1167. Juli 12, bei Magdeburg. 37. Der Klerus und die Bürger von Köln schliessen durch eine Ge- sandischaft mit dem Erzbischof Wichmann, dem Klerus und den Bürgern von Magdeburg, sowie mit mehreren Fürsten des Reiches ein Bündnis gegen Hersog Heinrich den Löwen, welches von beiden Seiten feierlich beschworen wurde und swar von den Fürsten awei. Tage später su Sandersleben. .
— anno incarnationis domini m°. c* Ixvir*., indictione XIIIL, con- currente VI, epacta XXVIII. hec IIII idus Julii aput Magdeburch facta sunt; sed pridie idus Julii Santersleve, ubi minor multitudo nobilium et ministerialium convenerat, dominus Albertus palatinus comes de Sonimersenburch, Hermannus de Orlagemunde et duo fratres sui comes Albertus et comes Bernhardus necnon filius lantgravii Ludewicus cum aliis multis nobilibus et ministerialibus Magdeburgensis ecclesie certi- tudinem sancte Coloniensi ecclesie — fecerunt.
Aus dem Magdeb. Cop. im H. u. St. A. ru Zerbst. — Gedr. v. Heinemann, Albr. d. Bär 8.477. v. Heinemann, Cod, dipl. Anhalt. I. Nr. 503.
1167. 38. Ersbischof Wichmann beseugt, dass der Ritter Bodo von Wanz- leben vor dem Burggrafen Burchard mit Zustimmung der Schöffen und gesamten Bürgerschaft von Magdeburg eine Hofstelle in der Stadt Magdeburg von der Frau Ida gekauft und dieselbe zum Heile semer und der Seinigen Seelen dem Kloster U. L. Fr. ge-
2*
2 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
schenkt habe. Zeugen sind: Athelbertus marchio, Burchardus burchgravius, scabini iudices et ceteri Magdeburgensis civitatis maiores.
Actum anno d.i. M» C^ LX» VII, epacta XX VIII, concurrente VI, indictione XV —.
Aus dem Cod. Vienn. fol. 8 (ohne Zeugen und Datum) und dem roten Buche des Klosters U. L. Fr. fol. 98v. (vollständig). — Gedr. Hertel, UB. des Klosters U. L, Fr. Nr. 85. BEEN 1160—1168. 39.
Ersbischof Wichmann bestätigt dem Kloster Gottesgnaden bei Calbe seine Privilegien und Besitsungen und schenkt ihm ausserdem eine in Magdeburg an der Elbe, östlich von seinem Speisesaale gelegene Hofstelle (His omnibus de nostra donatione adicimus aream in metropoli nostra Magdeburgensi super ripam Albis fluminis ad orientem nostri cenaculi sitam et fratribus prefati loci perpetuo tradimus possidendam).
Or. St. M. — Gedr. v. Ludewig, Rell. manuscr. XI. S. 556—661.
1160 —1170. 40. Markgraf Albrecht von Brandenburg kauft die Vogtei in Löder- burg von Heinrich von Magdeburg, dem Sohne des Prüfekten Sieg- fried, suriück, damit das Kloster U. L. Fr. nicht noch einen Unter- vogt habe.
Ohne Datum.
Aus dem Cod, Vienn, fol. 18. — Geir. c. Heinemann, Cod, dipl. Anhalt. I. Nr. 517. ‚Hertel, UB, des Klosters U. L, Fr, Nr. 37.
1156—1170. Al. Markgraf Otto von Meissen selst Leipsig nach Magdeburgischem und Hallischem Rechte aus, bestimmt die Weichbildgrenzen und Verpflichtungen der Bürger.
Ohne Jahr. Or. in Leipzig. — Danach gedr. Cod. dipl. saz. veg. I. 2 Nr.373, II. 8. Nr 2. (160— 10. — ^ 42.
Ersbischof Wichmann bestätigt die Schenkung eines Hofes in Magdeburg an das Kloster U. L. Fr. seitens des Klerikers Hein- rich, welcher ihn von dem freien Manne Heitholf erkauft und gegen dessen Söhne A und Heitholf behauptet hatte.
Aus dem Cod, fie. fol. 16v. — in » Heinemann, Cod, dipl. Anhalt. T, Nr.516. Hertel, UB. des L.Fr. N:
11%. 48. Eresbischof Wichmann tauscht 60 Hufen in Wulfen und Boden- dorf, sowie die Kirche in Wulfen gegen Zibkeleben, 4 Hufen in
Nr. 89 — 44. 1160— 1178. 21 Puppendorf und die Johanniskirche in Magdeburg vom Kloster U. L. Fr. ein.
— Actum anno d. i. Me C» LXX».
Aus dem Cod. Vienn. fol, 9v und 62, — Gedr. Rathmann, Gesch, der St. Magdeb. 1, 8397. 3. Homenann, Col, dipl, Anhalt, 1 Nr. 52. Hertel, UB. des Klosters | L. Fr. Nr. 38.
Papst Alexander III. bestätigt diesem Tausch. (od. Vienn, fol. 1v. — Hertel, UB. des Klosters U. L, Fr. Nr. 39. A .
1178. 44. Ersbischof Wichmann übergiebt zu seinem Seelenheil und zu Ehren des heil. Lambert den Domherren 3 Pfund jährlich aus Wiedrichs- dorf und Insleben. Ferner vermacht er aus den Einkünften des Schultheissenamts den Stiftern S. Mauritii, S. Sebastiani und S. Ni- colai 4 Pfund mit der Bestimmung, dass dafür nach seinem Tode eine Memorie gehalten werde.
In nomine sancte et individue trinitatis. Wichmannus dei gratia sancte Magdeburgensis ecclesie archiepiscopus. Notum esse volumus tam futuris quam presentibus Christi fidelibus, quod pro remedio anime nostre et ob veneracionem beati Lamberti episcopi et martyris fratribus nostris in ecclesia beati Mauricii deo militantibus ad exhibitionem cari- tatis trium librarum reditus annuatim in ipsius beati märtyris Lam- berti sollempnitate constituimus. Ut autem securius et commodius idem census eis administretur, ad hunc persolvendum agros adsigna- vimus in villa videlicet Widerikesthorph tres mansos et in villa Innes- leve duos mansos cum areis quibusdam et cum eo, quod dicitur over- lant, ut absque diminutione de eisdem mansis in perpetuum singulis annis tres libre persolvantur. De his itaque in festo sancti Lamberti singulis fratribus extra scholas positis singuli solidi dabuntur, cuilibet autem scholari canonico quatuor nummi, ecclesiasticis quoque et came- raris necnon cellario solidus unus dabitur et in usus pauperum duo- decim solidi, ad luminare autem, quod a vespera usque ad vesperam alterius diei durabit, duo solidi prebebuntur, de reliquo vero cantor organorum ipsa organa instaurabit Preterea hoc quoque sciendum, quod officium schultheti Magdeburgensis, quod sub predecessoribus nostris in ius feodale laica manus usurpaverat, in ius officiale iusticia favente requisivimus et in salutem anime nostre simulque in memo- riam huius facti nostri ad servitium trium congregationum ecclesie videlicet beati Mauricii et sancti Sebastiani necnon sancti Nicholai et parrochialium sacerdotum quatuor libras argenti singulis annis de eo- dem officio in festo sancti Jacobi persolvi constituimus ita videlicet, ut post obitum nostrum idem servitium in diem anniversarii nostri trans- feratur et inde eadem die in perpetuum nostri memoria habeatur. Ut autem hec nostra donatio et constitutio stabilis et inconvulsa permaneat, cartam hanc consignari sigillo nostro fecimus seriemque huius descrip- tionis auctoritate beatorum apostolorum Petri et Pauli et nostra domino
32 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
cooperante confirmamus. Huius rei testes sunt: Rokerus maior prepo- situs, Sifridus decanus, Gero vicedominus omnesque canonici Magde- burgensis ecclesie. Actum anno dominice incarnationis m». c^. 1x x^. ri. Or. mit Siegel St. M. s. r. Erzst, M. XVIII. 2a. Das Datum ist durch ein Lich in der III. beschädigt, so dass nur der letzte Strich derselben erkennbar ist. — Gedr. v. Ludewig, Hell. Mes. XII. 8.69. Gercken, Cod. dipl. Brand. VII. S. 16.
1174. April 29. Jüterbogk. N 45.
.. . Ersbischof Wichmann verleiht der Siadt Jüterbogk das Magde-
burger Stadtrecht und befreit sie von der „Vare“. Zugleich be-
stimmt er, dass die, welche von Magdeburg, Halle, Calbe, Burg
und Tuch in Geschäften nach Jüterbogk kommen, frei von Zoll
sein sollen, wie umgekehrt -auch die Jüterbogker in diesen Städten.
Actum anno incarnationis dominicae millesimo centesimo septuage-
simo quarto, epacta 15, concurrente 10, indictione 12. Datum Juter- bogk, III kalendas Maii.
Abschrift St M. s. r. Acta Erzst. Magd. II. Nr. 611 (15. Jahrh.) und s. r.
Jüterbogk Nr. 2. — Gedr. Schötigen und Kreyssig, dipl. et ecr. III. 8.391. Magdeb. Geschichtsbli. X XII. S. 269—271.
1156. . ] . 46. ^ Ersbischof Wichmann gestattet den Kaufleuten zu Burg und den sonstigen überelbischen Handelsleuten, welche Tuche und andere Waren. nach Magdeburg bringen, die Benutzung eines am Markte gelegenen, dem Kloster Berge gehörigen Hofes und eines für sie eingerichtelen Hauses.
In nomine sancte et individue trinitatis. Wicmannus dei gracia sanclo Magdeburgensis ecclesie archiepiscopus. Ne per ignorantiam vel propter diuturna temporis curricula subscripta nostra dispositio possit irritari, eapropter notum esse volumus universis tam futuris quam presentibus, quod pro petitione et dilectione fidelis nostri Sifridi venerabilis Nuen- burgensis et sancti Johannis in monte abbatis constituimus et observari volumus, ut in curia, que ecclesie sancti Johannis in monte pertinet et foro civitatis Magdeburgensis commode adiacet, mercatores de Burch et reliqui transalbini mercatores et negociatores, qui venalia in pannis seu in aliis huiusmodi rebus in civitatem afferunt, se recipiant et res suas in domo ipsius curie vendant, congrua edificiorum commoditate eis dis- posita in eadem curia. Hanc nostram dispositionem inconvulsam esse volentes auctoritate privilegii nostri eam confirmamus adhibitis idoneis testibus, quorum nomina sunt hec: Rokerus Magdeburgensis maior prepositus, Widoldus prepositus in Hunoldesborch, Heinricus sancti Sebastiani prepositus, Albertus de Bisenrode, Gero vicedominus, Heinricus Longus, Burcbardus Magdeburgensis burgravius, comes Badericus de Berneburch !, Otto de Ranis, Heidenricus camerarius, Conradus sculthetus Magdeburgensis, Heinricus de Cóine, Gerbertus advocatus Magdeburgensis,
Nr.45—48. 1174— 1179. 23
Bernigus de Bideriz ot alii quam plures. Actum anno incarnationis domini MCLX XVI, indictione VIII.
Or. wit unbedewtendem. Siegel, M. s. r. Kloster Bergische Stiftung 1. beit im. Privdegü 357. » Goir. Hoffmann, Goch. d. Stadt Magdeburg I. 5.507. Holstein UB. des Klosters Berge Nr. 41.
1 Statt Dorneburch,
1164—1176. 47.
Der Stadipräfekt (Schultheiss) Konrad erscheint als Zeuge in Ur- kunden von 1164— 1176. Hertel, UB. des Klosters U. L. Fr. Nr.33. v. Heinemann, Cod. dipl. Anhalt. I. Ir. 550.
1179. November 5. — — 48. Kaiser Friedrich I. bestätigt der Stadt Magdeburg ihre Privilegien [Fälschung].
In nomine sancte et individue trinitatis. Fridericus divina favente clementia Romanorum imperator augustus. Imperialem celsitudinem decet predecessorum suorum legitima indulta non solum inviolabiliter conservare, sed etiam censure sue authoritate alacriter confirmare. No- verit igitur omnium Christi imperiique nostri fidelium tam presens etas quam successura posteritas, qualiter nos antecessorum nostrorum vestigiis inherentes mansuetudinem imperialis clementie imitantes privilegium predecessoris nostri Lotharii tertii imperatoris nostre maiestati oblatum oraculi nostri authoritate confirmare dignum ducimus. lgitur ad inter- cessionem dilecti principis nostri Wichmanni Magdeburgensis ecclesie venerabilis archiepiscopi iuste peticioni fidelium nostrorum consulum et scabinorum civium universitatis Magdeburgensis benigne consentientes eandem universitatem in nostram imperialem tuitionem suscepimus et omnia, que Ottones nec non cuncti predecessores nostri retro principes prefate universitati contulerunt, nos quoque liberali clementia concedimus et confirmamus. Specialiter autem privilegium, quod divus predecessor noster predictus Lotharius imperator ipsi universitati liberaliter dudum indulsit, de imperialis celsitudinis gratia clementer ratificamus et omnia, que prenominate universitati largivit, nos quoque largimus et concedimus. Et ut hec nostra imperialis confirmatio stabilis et inconvulsa permaneat, presentem inde paginam conscribi et sigilli nostri impressione insigniri iussimus. Huius rei testes sunt: Philippus Coloniensis archiepiscopus, Otto Babenbergensis episcopus, Theodoricus Halverstadensis episcopus, Udo Citiensis episcopus, Adelbogus Hildeshemiensis episcopus, Eberhardus Mersburgensis episcopus, Martinus Misnensis episcopus, Arnoldus Osna- burgensis episcopus, Sigefridus abbas Hersveldensis, Otto marchio Misnensis, Otto marchio de Brandenburgk, Theodoricus marchio de Lendsbergk, comes Dedo de Grozce, Bernardus dux Saxonie, comes Sigfridus de Orlamunde, comes H. de Ravensperg, Conradus burgrafius de Nurnberg, comes Adolphus de Scowenburgk, comes Burchardus de Mansfeldt, comes Botz de Waltingeroda, comes H. de Hartiborch, comes
24 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
Albertus de Veltheim, comes Ludolphus de Dassel, Burchardus burg- gravius Magdeburgensis et frater suus, Guncelinus comes de Svverin, comes Widekindus de Stumphene, comes Huldowicus de Siversdorff, ambo fratres de Harlemunde, comes Bernhardus de Ratzenburch, comes Conradus de Regenstein, Conradus de Bockerberch, Albertus de Hilden- borch, Albertus de Grumbach, Wernerus de Bonlant, Cuno de Muncen- berg, Hugo de Warda, Themo de Colditz, item de civitate Magdeburgensi Gerhardus prepositus etc.
Signum Friderici Romanorum imperatoris invictissimi.
Ego Gotfridus imperialis aule cancellarius vice Christiani Moguntini archiepiscopi et Germanie archicancellarii recognovi.
Actum anno dominice incarnationis MCLXXIX, indictione XIIIL, regnante domino Friderico Romanorum imperatore gloriosissimo et semper augusto, anno regni eius XXX, imperii vero XXVII.
Datum apud Ervesfordiam in solemni curia, XVII. Kalendus De- cembris feliciter. Amen.
Abschrift (com 1627) in A, Erzst, M. II. 49. St, M. — Gedr. Smalian, Gründ- liche Widerlegung, Anhang S. 52. In dem Cod. dipl. Sax, I. 2. Nr. 449 ist die Urkunde zum Jahre 1181 gesetzt, weil sie nach einer echten aus diesem Jahre gemacht worden ist. Die Jahre stimmen überhaupt nicht, denn die Handschrift hat 1179. Smalian setzt sie 1180, weil dieses Jahr besser zu passen schien. Es ist unnütz,
den Fehler zu korrigieren, da die Urkunde eine Fülschung ist und. diese Fälschung durch die ii fahresbestimmungen nur noch deutlicher wird, Eine Abschrift von 1616 in Wien hat auch das Jahr 1180.
1179. 49.
Erebischof Wichmann giebt den Bürgern von Burg 20 Buden- plätse auf der Messe zu Magdeburg.
In nomine sancte et individue trinitatis. Wichmannus dei gratia sancte Magdeburgensis ecclesie archiepiscopus. Quoniam pro multo affectu, quem habemus circa honorem et utilitatem civitatis nostre Burch, libenter videmus, ut omnem honorem et commoditatem, quam in civitate nostra Magdeburge(!) habere possunt, incole iam dicte civi- tatis habeant et a successoribus nostris semper obtineant, eapropter notum esse volumus universis tam futuris quam presentibus, quod nos civibus et prefatis incolis burggravio nostro mediante decem loca tento- riorum ex directo iuxta sepem maioris prepositi ad orientem et decem ex opposito donavimus et ‚contulimus, ita ut ipsi in festo dominorum eadem xx loca tentoriorum in nundinibus quolibet anno sine contra- dictione et sine omni inquietudine habeant et possideant et eorum heredibus succedant ita libere, quod ipsi vel eorum heredes ipsa loca impignorare possint, cuicunque velint, aut vendere. Unde ne aliquis hanc nostram donationem in irritum possit revocare auctoritatem pri- vilegii nostri apponimus et ipsam donationis constitutionem sub ima- gine sigilli nostri confirmamus adhibitis idoneis testibus, quorum no- mina sunt hec: Rockerus Magdeburgensis maior prepositus, Gero vice- dominus, Fridericus horarius, Rodolfus et Heinricus de Jericho, Conradus
Nr.49— 52. 1176— 1180. 25
scultetus de Magdeburgk, Gerbertus advocatus, Otto, Reinherus, Ever-
hardus officialis, ac cives de Borch: Heidenricus et frater suus Conra-
dus, Elias, Wilhelmus Flamiger, Walterus Corencob, Robertus Geln- reich, Jordan Sibern, Giselbrecht de Thiest, Hugo, Godeschalcus Rugil,
Lambrecht de Lovene, Reinerus de Brosle, Sibodo Siere, Heinricus de
Hus, Thiebaldus, Heinricus, Steffanus, Aınoldus, Lamprecht Sotekove et
alii quam plures clerici et laici; acta incarnationis dominice anno M».C».
IXX. IX.
Beglaub. ie (16. Jahrh.) in A. Erzst. M. II. 919 St. M. — Geär. Riedel, Qi, dipl. Brand. A. X. 8.416. Smalian, Gründliche Widerlegung etc. Anhang 1160—1180. 50.
Propst Balderam vom Kloster U. L. Fr. beseugt, dass sich der Magdeburger Bürger Walther mit seiner Frau demi Kloster unter der Bedingung übergeben habe, dass nach ihrem Tode ihre Güter demselben eufallen sollen. Dies sei erst durch den Bann bestätigt, nachträglich aber nach dem Stadtrechte in dem Gerichte des Burg- grafen Burchard mit dem öffentlichen Zeugnis aller Anwesenden bekräftigt worden.
" rd dem Cod, Vienn. fol. 231. — Gedr. Hertel, UB. des Klosters U. L. Fr.
Tr. 46.
1160—1180. 51. Alexis, Kanonicus des Klosters U. L. Fr., ist Vollstrecker des Testa- ments des Kanonicus W. vom Stift S. Sebastian, durch welches auch die Armen und Wittwen in Magdeburg bedacht werden.
— — Hoc modo distribuimus res, quas amicus noster W. fidei nostre credidit et, ut saluti anime eius consideremus, lacrimis multis rogavit: ad elemosinas infra tricesimam XXX solidos, ipsa tricesima die fratribus beate Marie X solidos et pauperibus XV solidos, tribus inclusis mulierculis XV solidos, ad sanctum. Blasium V solidos, paupe- ribus "prope civitatem V solidos, Hekelinge X solidos, Rästenleve X solidos, ad duas novellas plantationes in Slavia talentum, item quibus- dam religiosis et sancte conversantibus X solidos, puerulo, quem et la- crimis nobis commendavit, et familie sue IIll talenta, pro panno pauperi- bus p solidos, viduis debilibus et decrepitis novem solidos.
us dem Cod, Vienn. fol. 30. — Ger. r. ‚Heinemann, Cod. dipl. Anhalt. I. Nhi Hertel, UB. des Klosters U. L. Fr. Nr. 50. 82.
Vor 1180. Erzbischof Wichmann beseugt folgende Verhandlung: Eine Frau Juthita hatte dem Kloster U. L. Fr. eine Hofstelle in der Stadt Magdeburg geschenkt. Nach ihrem Tode erhoben aber ihre Erben Ansprüche darauf, und der Ersbischof ermahnt nun die Inhaber, obwohl sie nach dem Rechte des Markts (iure fori) den Besite be- halten könnten, die Erben mit Geld abzufinden. Dies geschieht, indem das Kloster für den noch übrigen, den Erben gehörigen
28 Urkundenbuch der Btedt Magdeburg.
Teil jener Hofstelle 80 Pfund Silber giebt. Dieser Kauf geschah in placito schultheti Magdeburgensis et deinde in placito Bur- chardi burchravii, in Gegenwart der Schöffen und mit Zustimmung der Erben, deren Namen sind: Okko, Meinfridus cum uxore sua Antonia, Lothwicus cum uxore sua Juthita, Petrus et filii Okko- nis, Johannes et Hoderus, Olricus de Ottenleve cum filio suo Bertoldo et filiabus Juthitx et Margareta. Dies ist nach dem Recht der Stadt Magdeburg bestätigt worden.
Nn Aus dem Cod. Vienn. fol. 21v. — Gedr. Hertel, UB. des Klosters U. L. Fr. Tr. 53.
1180. 83. Das Domkapitel bestätigt die Schenkung eines gewissen Albert, welcher ‚das an die Herstellung von Hofstellen verwandte Geld dem Domkapitel vermachte, wofür dieses Güter in Ottersleben ge- kauft hat.
In nomine sancte et individue trinitatis. Rükerus dei gratia Magde- burgensis ecclesie maior prepositus, Sifridus decanus et totus conven- tus eiusdem. Noverit tam futurorum quam presentium universitas fratrum, quod ex consilio communi et consensu unanimi areas quas- dam vacantes domino Alberto in hunc modum commendavimus, ut eas pro remedio anime sue de sua expensa in edificiis emendaret et si quid Supra consuetum censum, Scilicet supra VI talenta et VII solidos, indo provenire posset, in recompensatione opere et expense tempore vite sue in usus suos cederet. Qui cum manus apponeret et ut dictum fuerat edificia ampliare vellet, populus, qui inhabitabat, timens se plus solito gravari, egre accepit et coram dominis nostris querimonias deposuit ideoque dominus Albertus ab edificiis ampliandis pro bono pacis cessavit. Verumtamen ne bonum et propositum cassaretur et ipse ingratitudinis argui mereretur et tamquam benivolentie a fratribus sibi exhibite immemor videretur, quinquaginta marcas argenti, quas in areis edifi- candis decreverat erogandas, non quidem ex aliqua conventione, sed de bóna voluntate ecclesie se daturum spopondit, ita ut conventus inde predia compararet, et sicut ipse de areis tempore vite sue percipit et percipiet, si quid censui predicto accessit vel accesserit, sic quoque prediorum comparandorum usus fructum ex integro percipiet. In hoc verbo omnes, qui tunc presentes fuimus, unanimiter consensimus et eos, qui aberant, nam quidam eo tempore Romam ierant, ut et ipsi con- sentirent, fraterne commonuimus. Qui cum a maiore preposito Rükero et ab ipso domino Alberto et aliis, quos tunc Romam ire contigit, negotii ordinem audissent, prompto animo assenserunt, tantum ecclesie bonum nullo modo se impedire velle dixerunt. Ipse quoque dominus apostoli- cus cum ad eius audientiam devenisset factum, commendavit insuper et sua auctoritate roboravit. Deinde dominus Albertus Roma rediens votum exsolvit et sancto Mauricio argentum supra memoratum ad usus fra- trum obtulit, unde conventus V mansos in Ottersleve et totidem areas
Nr, 58— 55; 1180 — 1188. 37
cum advocatia et omni utilitate domino Wichmanno venerabili archie- piscopo comparavit, de quibus sic dispensavit, ut dominus Albertus eosdem mansos cum advocatia et omni usu omnibus diebus vite sue quiete possideat et postea omnis utilitas in usus fratrum cedat. Huius rei verum domino Alberto testimonium perhibemus et ne quis in poste- rum aut sinistra interpretatione aut invidie rancore aliquomodo violare et immutare conetur, contra quamlibet suspitionem et contradictionem ecclesie nostre sigillo et presenti privilegio eum munimus. Horum omnium testes idonei sunt: Rükerus maior prepositus, Sifridus decanus, Godefridus, magister Johannes, Gero vicedominus, Conradus, Ulricus, Heinricus prepositus, Otto prepositus, Ludolfus prepositus, Romarus prepositus, Anno, Bertholdus, Heinricus sacerdos, Everhardus. Actum anno incarnationis domini M. C. Ixxx., indictione XIII. Or. St. M. s. r. Ottersleben Nr. 1.
1182. Mitte Februar. 54. * Ersbischof Wichmann vergleicht sich mit dem Domkapitel wegen Wiedererstattung (pro restaurandis) sweier aus dem Kirchenschatse verkaufter goldener Kelche und Kandelaber dahin, dass für die- selben jührlich 300 Mark, und zwar 236 Mark aus der Magde- burgischen Münze und 64 aus den Kammern su Halle, gegeben weten sollen. Für Reparatur des Ornats werden 40 Mark aus- .geselst. Die Geldverwaltung sollen 6 Domherrn und 6 Laien, unter ihnen der Schultheiss Heinrich und der Vogt Gerbert von Magdeburg haben. — — Actum dominice incarnationis (!) M. C. Le XXXIL, indicci- one XV. — — Or. ohne Siegel und beschädigt St. M. — Gedr. v. Ledebur, Allgem. Archiv X VI. S. 271. v. Heinemann, Cod. dipl, Anhalt. I. Nr.612. Cod. dipl Sax. reg. I. 2. Nr. 462, wo das Datum genauer bestimmt ist.
1183. 55. Erzbischof Wichmann bestimmt, dass ausserhalb der Gewandschneider- Innung in Magdeburg niemand Handel mit Tuch treiben soll.
In dem namen der ungedeyleden hylgen dreyfaltigkeit. Wy Wych- mannus von den gnaden gots ertzbischop der hilgen kercken to Magde- burg, bekennen vor allen, de nu jegenwerdich sindt und in tokommen- den tyden kamen mogen, dat wy umme der eren und nutzbarcheit willen unszer stadt unsern wandtkremern in der sulven unser stadt wonbafftich dissze machtt unnd gewaltt gegeven unnd vorlegen hebben, dat neyn inwoner edder frombder sick ore kopmanschatz (!) schall brukeu edder gewandt tho schnyden sick schall underwinden, id en sie denne dat he orer innige sie togefügett und van ohn de macht unnd fulborth hebbe eyn sodann tho donde. Dat is gescheen in unsern hoff to Magdeborch in jegenwerticheitt und mitt willen Gevehardo des
2 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
borchgraven, Gerone vicedomino, Hinrico des provests von Hunoldesz- borch und auch in jegenwerdicheitt unszere ambachtsluden und denern, als nemlicken Richardo von Alsleve, Hinrico des schulten, Gerberto des vogedts, Conrado von "Pokeritz, Wichardo van Schartaw — nach der borth Christi unnsers herrn dusentt jar hundertt jar darna in dem drey und achtigisten jhare der ersten inditien.
Cop. 71 fol. 197v und A. Errst. M. II. 610 vol. II. St. M. (etwas abweichend
im der Form). — Gedr. Magdeb. Gesch. Bü. IV. 5.316. Die Urk. ist natürlich spätere Übersetzung des lateinischen. Originals
1184. Magdeburg. 56. "Ersbischof. Wichmann schenkt dem Kloster U. L. Fr. einen Gemüse- garten bei Schrotdorf mit der Bestimmung, dass der Zins, den die Bewohner der Hofstellen, welche am vorderen Teile des Gartens in der Stadt wohnen, geben, teils zur Bewirtung der Kanoniker des Klosters, teils für die Armen am Gedächtnistage Ersbischof Norberts verwendet werden sollen,
Dafür sind Zeugen: — Heinricus sculthetus de Magdeburg, Gerbertus advocatus, Hugoldus sculthetus de Calve, Hildebrandus marschaleus de Sumersenburg, Conradus et Johannes monetarii, Johannes mercator, scabini quoque iudices Ovo, Martinus, Reynerus, Udo, Cristianus, Reimbertus et alii quam plures. Actum Magde- burg, anno d. i. M^C"LXXXIIII, indictione I*.
Aus dem roten Buche des Klosters U. L Fr. fol. 33. — Gedr. Hertel, UB. des Klosters U. L. Fr. Nr. 60.
1186. 57. Ersbischof Wichmann entscheidet einen Streit zwischen dem Dom- kustos Dietrich und dem Stadivogt Gerbert über die Vogtei Rodens- leben, aus der der Domkustos die Mittel sur Erhaltung des Dom- daches bezog.
In nomine sancte et individue trinitatis. Wigmannus dei gratia sancte Magdeburgensis ecclesie archiepiscopus. Ut ea, que rationabiliter statuimus, futuris temporibus firma et inconvulsa permaneant, scripta nostra interponere necessarium duximus, que posteritati ea elucident et distingant. Notum itaque facimus universis Christi fidelibus futuris quam presentibus, quod sicut paci et utilitati ecclesie nostre diligentem semper operam et studium inpendimus, ita et nunc litigium, quod inter cognatum nostrum Theodericum prepositum custodem Magdeburgensis ecclesie et Gerbertum advocatum super advocatia Rodensleve vertebatur, fine decidimus eo ordine, quo dicemus: Siquidem XX" mansi et unus Rodensleve adiacentes X talenta et dimidium solventes custodie Magde- burgensi attinebant et ab antiquo statutum erat, ut quicunque custodiam administrare, de censu predictorum mansorum tectum ecclesie, cum opus esset, restauraret, ipsorum autem mansorum advocatiam Gerbertus advocatus a nobis in feodo tenuit, qui singulare ius sibi in ea vendi-
Nr. 56 —57. 1184— 1185. 29
cando addixit asserens, custodem in bonis prescriptis nichil potestatis vel iuris habere nisi censum, quem tamen de manu sua teneretur exigere et accipere, vel si forte ligna ad reparandum tectum ecclesie ducenda essent, in his adducendis iam dicto custodi se duntaxat debere subservire, sed alia omnia, que de usu et questu premissorum bonorum cedere possent, sibi dixit attinere. Verum cognato nostro Theoderico preposito et custode diu ei in his renitente et nichil ipsi in bonis pretaxatis preter simplicem potestatem advocacig recognoscente, tandem nobis mediantibus in hoc finis huic disceptationi inpositus est, quod Gerbertus advocatus pensionem supradictorum mansorum, qui X talenta et dimidium annuatim solvebant, ad XIII talenta se extendere promisit et id in manum nostram stabili et attenta pollicitacione firmavit ita determinate, quod sepedictus cognatus noster custos omni suo iuri in bonis eisdem renunciaret preter censum sub iam dieta determinatione persolvendum et si ligna ad restaurandum ecclesie tectum adducenda fuerint, in his per Albiam adducendis advocatus servicii opera inpendat Ad huius promissionis firmamentum adiunctum est, quod advocatus censum pre- dictorum mansorum proxima die post festum sancti Mauricii scilicet XIII talenta persolvat; que si non solverit, post duos dies XV talenta dabit, si autem nec tunc persolverit et infra XIIII* dies persoluta non fuerint videlicet XV talenta, administracione ipsius advocatie careat et de ipea se ulterius non intromittat. Hec itaque constitutio ordinata et celebrata est consentiente et collaudante Theoderico preposito Nuen- burgense, qui custodiam tunc administrabat; nosque de voluntate et as- sensu ipsius presentem actionem signari et sigillo nostro imprimi fecimus statuentes, ut hec institutio Gerberto et eius successioni firma et irre- fragibilis permaneat et auctoritate dei et beatorum apostolorum Petri et Pauli et nostra sub anathemate prohibemus, ne quis eam retractet vel infringat Huius rei testes sunt: Rokerus Magdeburgensis maior prepositus, Theodericus Nuenburgensis ecclesie prepositus, Albertus archidiaconus, Gero vicedominus, Heinricus magister scolarum, Conradus frater burgravii, Liudolfus prepositus, Syfridus de Amvorde, Heinricus Longus, Olricus prepositus ecclesig beate Marie, Fridericus Seburgensis prepositus; laici quoque: Dedo comes de Groiz, Burchardus burgravius Magdeburgensis et frater eius Gevehardus, Waltherus de Arnenstein, Rodolfus de Jerichowe, Heinricus sculthetus Magdeburgensis, Heindenricus de Burg et frater eius Conradus, Richardus de Alesleve et fratres eius Heinrieus et Guibertus, Johannes de Plothe, Alvericus de Grabowe, Erenfridus dapifer, Wernerus marscalcus, Theodericus de Arnenstein, Nicolaus de Nigrebe, Heinricus de Dreinleve, Otto de Domesleve, Hu- goldus sculthetus de Calve, Theodericus de Ottersleve, Theodericus de Kalilo et alii quam plures. Actum anno dominice incarnationis M^ C° P XXXV’, indictione III*. Or. mit gut erhaltenem Siegel St. M. s. v. Domkapit. Verf. Nr. 1.
30 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
1183 -- 1188. 58. Schultheiss Heinrich erscheint als Zeuge in Urkunden von 1183— 1188. Im Jahre 1185 öfter zusammen mit dem Vogt Gerbert, dieser auch 1188.
Toten, UB. des Klosters Berge Nr. 44. v. Heinemann, Cd. dipl. Aula 1 r. 664.
1188. 89. Ersbischof Wichmann verleiht der Stadt Magdebury das bürgerliche Recht.
In nomine sancte et individue trinitatis. Wichmannus dei gratia sancte Magdeburgensis ecclesie archiepiscopus. Pro honore civitatis nostre Magdeburg et defensione ipsius multos labores pertulimus ac expensas fecimus, quapropter omnibus adversitatibus, que ei possunt accidere, nimirum compatiendo de casu, qui in eius exustione accidit, vehementer perturbati, ubicunque possumus, ad eam consolandam piam voluntatem babemus. Itaque cum ex antiqua constitucione multis modis in iure civili et aliis incommoditatibus constricta fuerit, pro huiusmodi mitigandis et relevandis consilio episcoporum, prelatorum et canonicorum ecclesie nostre burgraviique et aliorum fidelium nostrorum in eo convenimus, ut districtio, que vara appellatur, solis iuramentis, que pro rebus ob- tinendis vel abdicandis fieri debent, exceptis perpetualiter postposita sit. Insuper, si filius alicuius quemquam valneraverit vel occiderit et pater absens fuerit vel presens manum non apposuerit, si testimonio sex probabilium virorum hoc probare potuerit, a culpa et a pena culpe omnimodis absolutus sit Eadem lex erit omni homini certamini ad- stanti vel accurrenti, si testimonio sex probabilium virorum ostendere potuerit innocentiam. suam, omnimodis absolutus sit Sed quoniam varii sint eventus certaminum, si aliquis aliquem vulneraverit vel oc- eiderit, et ille, qui reus est, per priorem querelam ei, qui lesus est, pre- iudicium facere voluerit, vel si aliquis, de quo querela mota fuerit, per verbum, quod ambord appallatur, se tueri voluerit, nisi legitimo testi- monio causam suam ostenderit, preiudicium verbi illius, quod ambord dicitur, inhibemus. Si vero aliquis infra vel extra civitatem spoliatus, vulneratus veloccisus fuerit et infra terminos, in quibus iniuriam susti- nuit, ad iudicem proclamaverit, de reo, si comprehensus fuerit, debita fiat iusticia, aut si aufugerit, si postmodum ille, qui lesus est, reum invenerit, et iniuriam suam testibus idoneis se proclamasse probare potuerit, tamquam si iniuria recens existeret, ei satisfaciat. Sed si ali- quem de civitate in sancto et bono proposito peregrinandi obligatum esse constiterit aut si aliquis peragendis necessariis vite sue in negociis suis ad eundum paratus sit et interim aliqua causa occurrerit, pro qua placitum burgravii aut scultheti exspectare deberet, decernimus, ne votum peregrinandi aut causam negociandi occasio huiusmodi dilacionis im- pediat, sed pocius eadem die, sicut ad debitam fieri deberet induciam, causa terminetur et finem accipiat. Item si civis contra hospitem et
Nr. 58—60. 1188— 1191. a
hospes contra civem aliquam querelam habuerit, pro qua placitum bur- gravii vel scultheti exspectare deberet, ne per huiusmodi dilacionem aliqua dampna utrimque emergant, statuimus, ut eodem die, cum causa mota fuerit, terminetur et sopiatur. Verum quoniam huiusmodi causa non nisi per sentenciam scabinorum iudicum terminari poterant, tam pro commoditate civium quam hospitum ordinamus, ut si scabini iudices presentes non sint, a burgravio vel a scultheto sentencia a civibus requisita iusticie sortiatur effectum. Et ut ius civile de bona nostra voluntate in omnibus mitigatum ex nullius stulticie impulsu sustineat dispendium, statuimus niehilominus, ut in conventu civium nulli stulto liceat inordinatis verbis obstrepere neque voluntati meliorum in ullo contraire, sed quia de talibus plerumque dampnum toti pervenit civitati, precipimus statuentes, ut talium omnimodis postposita presumptio, quod siquisad id presumptionis proruperit, ea severitate puniatur a civibus, ne alius tale quid audeat. Ut itaque omnis huius constitutionis series futuris temporibus firma et inconvulsa permaneat, scripto notatam noticie posterorum transmittimus, quam sigilli nostri impressione roborantes sub anathemate confirmamus adhibitis idoneis testibus, quorum nomina sunt hec: Balderamus Brandeburgensis episcopus, Hupertus Havel- bergensis episcopus, Sifridus abbas Hersfeldensis, Rockerus Magde- burgensis maior prepositus, Theodoricus Nuenburgensis prepositus, Gero vicedominus, Albertus archidiaconus, Conradus frater burgravii, Henricus Longus, Sifridus de Anvorde, Olricus prepositus sancte Marie, Fridericus Seburgensis prepositus, laici quoque Bernardus dux Saxonie, Dedo marchio orientalis, Burchardus burgravius Magdeburgensis et frater eius Gevehardus, Walterus de Arnesten, Rudolfus de Jericho, Richardus de Alesleve et fratres eius Heinricus et Gumpertus et alii quamplures cives quoque Magdeburgenses Ovo, Martinus, Reinbertus, Udo, Heinricus, Reinnerus, Drachtlevus, Giselbertus, Johannes, Conradus magister monete, Walterus et alii multi tam clerici quam laici. Actum anno incarnacionis domini MOLXXXVIII, indictione VI.
Or. im K. Staatsarchiv zu Breslau, früher in Goldberg. — Gedr. Worbs, Neues Archio für die Gesch. Schlesienn und der Lausitz parri 111. „Gar, das alte Magdeb. und Hallesche Recht e Trscho;pe und Stenzel, Urk.-Samml. zur Gesch. pu Ur- eprungs der Städte Nr. 1. Taband, Magdeburger Rechtsquellen S. 1.
1191. 60. Der Stadtpräfekt Heinrich und der Vogt Gerebert sind Zeugen, als Ergbischof Wichmann dem Stift S. Petri et Nicolai in Magde- burg einen Zehnten in Bisdorf ( Biscopesdorp), welchen Hugold von Calbe resigniert und das Stift für 30 Mark erkauft halle, übereignel.
— Acta sunt hec anno dominice incarnationis M». Cv. XC». I». in- dictione IX*, concurrente I*, epacta XX» III. Cop. 342 fol. 3 «nd Cop. 342a fol. 36v St. M.
sg Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
1192. Januar 31. Rom. 61. Papst Cölestin III. nimmt dus Kloster Marienthal bei Helmstedt in seinen Schute und bestätigt ihm seine Besitzungen, darunter einige teils gekaufte, teils geschenkte Hofstellen in Magdeburg.
Datum Rome apud sanctum Petrum II. kalendas Februarii, ponti- ficatus nostri anno primo.
Or. im L. H. A. zu Wolfenbüttel. — Gedr. mach dem Or. bei Scheidt, Origg. Guelph. III. 8.504. Jafft, R. P. Nr. 10351
1152—1192. nmm 62. Ersbischof Wichmann privilegiert die Schuster-Innung (zu Magde- rg).
In omnibus actibus nostris, in quibus aliquid de honore et utilitate Magdeburgensis ecclesie agere studuimus, libertatem matrem actionis nostre esse voluimus, ut, cum honor et utilitas in dispetitione nostra accurrerit, libertas suprema semper existeret, quia honor et utilitas sine libertate quasi vilis servitus estimatur. Notum itaque esse volumus uni- versis tam futuris quam presentibus, quod officia civitatis nostre magna sive parva quodlibet in suo honore secundum ius suum integrum esse volentes ius et magisterium sutorum ita consistere volumus, ut nullus magistratum super eos habeat, nisi quem ipsi ex communi consensu magistrum sibi elegerint. Cum enim ius et distinctio, que inter eos est, eos, qui eo iure participare non debent, ita excludat, quod opus opera- tum alienigene infra ius communis fori vendere non debeant, consti- tuimus, ne alienigene opus suum operatum ad forum non deferant, nisi cum omnium eorum voluntate, qui iuri illo, quod inninge appellatur, participes existunt. Itaque ad recognoscendum se annuatim Magde- burgensi archiepiscopo duo talenta solvent, que magister eorum presen- tabit, prout archiepiscopus mandaverit. Huius nostre constitutionis pagi- nam firmam esse volentes auctoritate dei et nostra confirmamus et ne eam aliquis infringat prohibemus adhibitis testibus idoneis.
Aus dem Cod Vienn fol.28v, — Gedr. v. Ludewig, Rell. manuser. II. S. 389.
1194. Magdeburg. 63.
Schultheiss Heinrich und Vogt Gerbert sind Zeugen, als Erz-
bischof Ludolf das Kloster U. L. Fr. gegen. Heinrich von Seeburg
in Schutz nimmt, welcher einen dem Kloster von Erzbischof Wich-
mann geschenkten Garten bei Schrotdorf und einen mit Weiden be- pflangten Plats in Rothenburg beansprucht.
— Actum Magdeburg, anno 1104.
Aus dem roten Buche des Klosters U. L. Fr. fol. 32v. — Gedr. Hertel, UB.des Klosters U. L. Fr. Nr.73.
1197. 64.
Abt Reinbod zu Berge bekundet die Schenkung einer erkauften, in
der Ulrichspfarre su Magdeburg gelegenen Hofstätte seitens des
Nr. 61—66, 1192 — 1202. 33
Konventualen Heinrich an das Kloster Berge, wodurch dem ‚Kloster eine jührliche Einnahme von 10 Schillingen erwächst.
— — Et huius cause testes idoneos subter annotari statuimus Lam- pertum priorem, Heinricum prepositum, Volcoldum cellerarium et came- rarium, Heinricum custodem, Heinricum hospitalarium, Alberonem cappellanum et omnem sacrum conventum; emptionis testes ecclesie homines et ministeriales Heinricum scultetum, Berningum advocatum, Johannem de Brumbey, Johannem de Berge; de civitate Reinherum, Christianum, Udonem, Johannem, Brunonem, Adelwardum, Achillem. Actum anno dominice incarnationis MCXCVII, indictione XV*.
Abschrift im Privilegienbuche des Klosters Berge S. 235. — Gedr. Holstein, UB. des Klosters Berge Nr.51.
1197. 65. Erebischof Ludolf gestattet den Schilderern die Wahl eines Innungs- meisters und verbietet allen, welche nicht in die Innuny auf- genommen sind, die Ausübung des Gewerbes.
Ludolfus dei gracia sancte Magdeburgensis ecclesie archiepiscopus. Ex eo status et honor civitatis servatur illesus et in dies accipit incre- mentum, ut sit respublica ordinata certisque legibus dedita sint et pareant officia singulorum. Proinde hiis, qui insignia militaria, clippea videlicet sive eciam sellas Magdeburch facero consueverunt, presentis privilegii auctoritate indulgemus, ut inter se magistrum de communi consilio eligentes exercendi operis sui liberam habeant facultatem nec aliquis numero eorum vel societati in faciendo ipso opere accedat, nisi prius eorum communione, quod vulgo inninge dicitur, acquisita. Quam nostram constitucionem perpetuam firmitatem habero volentes presentis privilegii auctoritate sub excommunicationis interminacione firmamus mandantes, ne quis hec in posterum retractare vel ausu temerario audeat violare. Actum anno dominice incarnacionis millesimo cente- simo nonagesimo septimo.
Cop. 71 fol. 187 St. M. — Gedr. Magdeb. Geschichtsbll. IV, 8.316.
1202. Deeember 22. Gottesgnaden. 66. Erzbischof Ludolf erteilt auf Bitten des Domdechanten Heinrich dem Kloster Gottesgnaden für fünf Mark, welche er durch den Kellermeister H. empfangen und welche er zur Vollendung der neuen Pflanzstätte bei der Michaeliskirche zw Magdeburg verwenden wolle, die Anwarischaft auf drei Hufen, welche Alexander von Kalbe, Dienstmann des Ersstifts, von ihm zu Lehen trage, da dieser mutmasslich keinen Nachfolger haben werde.
— Actum apud ecclesiam predictam Gratiam dei XI. kalendas Ja- nuarii anno incarnationis M°CCII. Or. mit beschädigtem Siegel St. M. s. r. Goltesgnaden Nr. 13.
Geschichtag d. Pr, Sachsen, XXVI 8
3 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
(1200.) 1203. Magdeburg. 6. Ersbischof Ludolf stiftet zur Ehre Gottes, der Jungfrau Maria, des Apostelfürsten Petrus und des Märtyrers Thomas ein Kollegiat- stift und stattet es mit mehreren Gütern aus, darunter mit 10 Pfund aus der Magdeburger Münze, welche er von der Wittwe Brunos von Magdeburg für 50 Mark erkauft hat. Für den Gottesdienst überweist er den Stiftsherren die Kirche S. Michael in der Suden- burg.
— Magdeburg anno dominice incarnationis M°CC° indictione III,
presidente sedi apostolice Innocentio papa III.
Cop. 391 fol. 1 St. M. — Gedr. Magdeb. Geschichtsbll, IT, 5.355. In den Magdeb. ‚Regesten II, Nr. 192 wird die Richtigkeit des Datums bezweifelt, weil unter den Zeugen Alirecht von Kerernburg schon als Dompropst aufgeführt ist, und die Urkunde nach 1203 verwiesen. Den dort angeführten Gründen ist noch hinzuzufügen, dass 1202 Romarus noch als prepositus Sehurgensis, 1203 aber als prepositus S. Petri auf- geführt wird.
1207. Februar 17. Rom. 68. Papst Innoceng III. beauftragt den Abt von Sichem, den Schola- stikus zw S. Sebastian und den Pfarrer der Johanniskirche zu Magdeburg, die gegen die Domherren Albrecht, Propst zu Hundis- burg, und Rudolf von Runis erhobenen Klagen zu untersuchen.
— Datum Rome apud sanctum Petrum XIII. kalendas Martii anno nono.
Gedr. Bréqeipmy, epp. Innos, IT, S 1001. Magie. Geschichisil. IV, 5. 190. Krülme, UB. der Küster der Grafschaft Mansfeld 8.399. Potthast, R. P. T. 301:
1207. Nach 1. September. Magdeburg. 69. Erzbischof Albrecht übergiebt dem Kloster U.L.Fr. zwei Ta- lente Magdeburgischer Münze aus dem Nachlass des Bruno von Dierberg. gegen Zinsen von 25 Mark Silber. Unter den Zeugen sind: Hermannus schultetus de Magdeburg, Burchardus advocatus, Hilderieus magister monete, Johannes de Gyten et frater eius Hiddo, Johannes de Schartowe, Heidhenricus et alii multi.
— Actum Magdeburg anno d. i. M^CC*VII», indictione XI, epacta
prima, concurrente II.
Aus dem roten Buche des Klosters U. L. Fr. fol. 109v. — Gedr. Hertel, UB. des
Klosters U. L Fr. Nr.87.
1207. 0. Erzbischof Albrecht weiht die vom Prior Burchard erbaute Kapelle vor dem Thore des Klosters Gollesgnaden zu Ehren der heil. Maria und Johannes und schenkt ihr ein Talent in der Münze zu Magdeburg.
— Actum anno dominice incarnationis M^CC*VITe.
Or. ohne Siegel St. M. s.r. Gottesgnaden Nr. 14. — Gedr. Härecker, Chron. von Calle, Aken Wuanzleben S. 111. Leuckfeld, Antiqq. Praem. II, S.43.
Nr. 6? — 74. 1200— 1209. 35
1190—1208. 1. Abt Reinbod von Kloster Berge bekundet, dass der Bürger Sig- win sein Gasthaus (taberna) in Magdeburg, welches jährlich 5 Schillinge Pacht brachte, zum Heile seiner Scele unter der Be- dingung dem Kloster Berge übergeben habe, dass sein Sohn Hart- mann und dessen Erben gegen Entrichtung jener 5 Schillinge es besitzen sollten. Diese jührliche Pacht soll nach Beschluss des Konvents eur Reparatur der Bücher und der Orgel verwendet werden.
Or. mit Siegelfragment St. M, s. r. Kl. Berg, Stift. Nr. 7. Alschr. im Priri- legienb. dee Kl. Berge 5.237. — Gedr. Holstein, UD. des Klosters Berge Nr.53.
1208. November 15. Sandow. 72. Stadiprüfel Hermann ist unter den Zeugen, als Markgraf Albrecht von Brandenburg dem Kloster Arendsee seine Besitzungen be- stätigt.
— Sandowe, anno dominice incarnationis millesimo ducentesimo octavo, XV. Novembris. Geär. Riedel, Cod, dipl. Brand. I, 17, 8.2.
1208. 3. Stadtpräfekt Hermann und Vogt Gerbert sind unter den Zeugen, als Lezbischof Albrecht die Schenkung des Gutes Kone an das Kloster U. L. Fr. zu Magdeburg seitens der drei Brüder von Plaue bezeugt.
— Actum anno d. i. M°OCeVIII, indictione XI, epacta I, concurrente II. Aus dem roten Buche des Kiosters U. L. Fr. fol.99. — Vollst, gedr. Hertel, UB. des Klosters U.L. Fr. Nr.68; x. 1. v. Heinemann, Cod, dipl. Anhalt I, Nr.768.
1209. 74. Erebischof Albrecht bestätigt der neugestifteten Kirche (S. Crucis, S. Marie und) S. Laurentii in der Neustadt Magdeburg die Los- lösung von der Parochie, su welcher vorher der Platz gehörte, und ausserdem verschiedene Schenkungen.
In nomine sancte et individue trinitatis. Albertus dei gratia sancte Magdeburgensis ecclesie archiepiscopus. Pastoralis officii debitum nos astringit, ut ea, que ad ecclesiarum profectum possunt quomodolibet provenire, diligenti studio procuremus, et ut robur induant perpetue firmitatis, per scripti nostri testimonium operam adhibere tenemur et diligentiam efficacem, ne que rationabiliter statuuntur diductu temporis a memoria mortalium elabantur. Ea propter notum esse volumus universis hanc paginam inspecturis, quod nos cooperante spiritus sancti gratia in nova civitate nostra Magdeburch XVI. kal. Septembris ec- clesiam de novo constructam in honore sancte ac victoriosissime crucis et intemerate Marie semper virginis ac. beati Laurentii martiris preciosi
3*
36 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
curavimus consecrare libertatis eam sub hac forma titulo decorantes, quod Albertus plebanus eiusdem ecclesie parrochie, ad quam olim per- tinuisse dinoscitur locus ecclesie supradicte, in recompensationem tradidit decem marcas et sic de consensu Giselberti civitatis ipsius et parrochie beati Nicolai plebani quandam partem civitatis cure nomine eidem ec- clesie. duximus assignandam, subscriptos redditus in dotem eius ni- chilominus assignantes, viginti quatuor videlicet areas in ipsa civitate cum omnibus proventibus suis, que pertinebant ad redditus mense nostre, et duas areas in eadem civitate, quas nobis Clementia, vidua Karoli de Biesen, matrona devota deo pro anime sue remedio ad opus ipsius ec- clesie resignavit. Albertus quoque predictus plebanus ipsius ecclesie duas areas et duos mansos sitos in villa Dalwersleve pro quadraginta marcis legalis argenti eidem ecclesie comparavit. Hec igitur universa ecclesie sepedicte auctoritate presentis privilegii confirmamus. Testes huius processus sunt: Johannes sancte Marie civitatis nostre, Johannes de Hekelinge, Thidericus de Northusen prepositi, Wernherus de Sconen- walde canonicus ecclesie nostre, Albertus et Johannes boati Nicolai ci- vitatis nostre canonici, Liudolfus et Heidenricus notarii nostri, Albertus plebanus sancti Ulrici; laici vero: Johannes de Jericho. Gerardus dapifer, Richardus de Alesleve, Heinricus de Godemberch, Siffridus de Liezeke, Gumpertus de Alesleve, Burchardus de Briezne, Gerbertus advocatus et filii eius Burchardus et Heinricus, Liuderus de Korlinge, Bernhardus de Innesleve, Burchardus de Hardestorp et alii quam plures. Ne igitur quisquam contra hoc nostro donationis privilegium aliquo tempore venire presumat, auctoritate dei omnipoténtis ac beatorum Petri et Pauli apostolorum et nostra sub anathematis interminatione districtius in- hibemus. Acta sunt hec Magdeburg anno ab incarnatione domini millesimo CC°IX° indictione XI. pontificatus nostri anno secundo.
Or. mit Siegel in 2 Ausferügungen im St. M s. r. Lorenekl. Nr. 1 und 2. Transsumpt des Elektus Bruno von Olmütz von 1245/46 ebenda Nr. 7.
1213. August 21. Magdeburg. 19. Erebischof Albrecht übereignet dem Ministerialen Dietrich von Steden das Schultheissenamt in Magdeburg, wovon dieser 4 Pfund Sährlich zur Memorie Erzbischof Wichmanns zu geben verspricht.
In nomine sancte et individue trinitatis. Albertus dei gratia sancte Magdeburgensis ecclesie archiepiscopus, apostolice sedis legatus. Ne sopite controversie reviviscant et morbum paciantur questiones abolite recidivum, ad ea, que racione previa statuuntur, adiutoria scripturarum non inutiliter providentur. Cum igitur pie memorie venerabilis dominus et predecessor noster Liudolfus archiepiscopus officium prefecture civitatis nostre, quod schulthedum vulgariter appellatur, in ius reduxisset feudale, illud Henrico militi de Kume ministeriali ecclesie conferens et concedens, eo quod
id ipsum ecclesie crederet expedire, duo ipsius militis filii post mortem
eius idem officium successive unus post alterum tenuerunt, cumque
Nr. 75—76. 1213. 37
post obitum utriusque illorum nos prefati predecessoris nostri vestigiis inherentes Tooderico de Parchem ministeriali ecclesie officium prenotatum contulissemus in feodo, vidua militis supradicti, mater illorum, tam nobis quam eidem Teoderico importuna multiformiter extitit et infesta. Unde ipso Tiderico de Parchem tandem sepedictum beneficium in nostris manibus resignante et renuntiante prorsus privilegio, quo super hoc muni- veramus eundem, nos officium ipsum Teoderico de Steden ministeriali ecclesie nostre, genero vidue memorate, cum ea iuris plenitudine duximus conferendum, ut uxor eius post mortem ipsius idem feudum teneat et successive post eam ad omnes legitimos feudorum ipsius Thooderici descendat heredes. Ipse vero corporaliter prestitit sacramentum, quod iura nostra nobis et successoribus nostris tam in porcionibus, que ex ipso officio nos contingunt, quam in omnibus, que commodum nostrum respiciunt vel honorem, illibata servabit. Juravit preterea coram nobis, quod quatuor libras, quas felicis memorie Wichmannus archiepiscopus predecessor noster ad anniversariam ipsius agendam memoriam in eodem officio ecclesie. assignavit, in festo beati Bartholomei apostoli sine defectu aut qualibet questione singulis annis solvet. Ut igitur hec nostra concessio sicut cum pleno consensu ot voluntate capituli nostri racionabiliter est peracta, firma in evum et inviolabiliter perseveret, presentem paginam super ea conscribi et sigilli nostri munimine fecimus insigniri sub anathematis interminacione districtius inhibentes, ne quis eam aliquo modo presumat infringere vel ei ausu temerario contraire. Testes huius rei sunt: Otto maior prepositus, Gernandus decanus, Anno cellerarius, Rodolfus scolasticus, Otto Bauwarus, Teodericus archidyaconus, Fredericus, Conradus, Liudolfus, Crafto, Ludewicus, Conradus custos, Burchardus, Conradus prepositus de Mildense, Alvericus, Burchardus prepositus de Brunswig, canonici ecclesie nostre; laici vero: Gevehardus de Querenvorde, Burchardus Magdeburgensis buregravius, Wichmannus marscaleus, Gerhardus dapifer, Johannes de Jerichowe, Richardus do Plawe, Richardus de Tscerewist, Bodo de Burch, Liudolfus et Henricus de Godenberch et Bartholomeus frater ipsorum, Heynricus camorarius de Seburch, Heinricus de Wulferstide, Wernerus de Nyenburch, Wer- nerus et Wedego fratres de Nemezene, Heindenricus Vunke, Syfridus de Scapstide et alii quam plures. Acta Magdeburg anno ab incarnatione domini M*CC*XIIIPXII. kalendas Septembris, pontificatus nostri anno septimo.
Aus dem Liber Mauritii in Zerbst. Daraus Cop. 341 St. M. fol. 49. — Gedr Schóffenchronik S. 422. Die Bestätigungsurkunde des Domkapitels, auch im lab. Mauritii, hut dus Datum MCOXIII-. V. kalendas Martii, was offenbar falsch ist.
Sie gehört jedenfalls in das Juhr 1214, wie auch dus lontifikatajahr (anno octavo) richtig angiebt.
1213. November 23. Magdeburg. 16.
Erzbischof Albrecht stifte€ auf Anregung seines Hofmarschalls Wichmann zwei ewige Vikarien zum Scelenheil der Erabischófe
28 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
Wichmann und Ludolf, zu seinem, sowie des Marschalls und dessen Eltern Seelenheil und stuttet sic mit acht Mark aus der Magdeburgischen Münze, welche genannter Wichmunn zu Lehen besitzt, sowie mit acht Mark und zwölf Wispeln Roggen- und IHafer- pacht aus dem Dorfe Sernow aus.
— Acta sunt hec anno ab incarnacione domini MCOXIIT. Da- tum Magdeburch per manum Heidenrici notarii nostri nono kalendas Decembris, pontificatus nostri anno septimo.
Cop. 341 fol. 23 St. M.
1214. April 26. Magdeburg. "i. Erzbischof Albrecht bestätigt die Privilegien Erzbischof Wich- manns für die Gewandschneider-Innung und bestimmt, dass die Eintritisgelder zur Erwerbung der Innung für das vor kurzem gegründete Heilige Geist- Hospital verwandt werden sollen.
In dem namen der hylgen und ungedeylden dryvaldicheytt. Albertus von der gnaden godes der hilgen Magdeburgeschen kerken erczbischop Wenn wy allen, de tho unser stadt erkandtt werden tho horende, vor- genomett werden, deste vorder sindt wy schuldig andechtig tho sinde, so vele als wy van der selben stat gnedigliche dinste bofunden hebben unnd in tokomenden tyden na verlyhunge godes des herren werden syn befyndende, wy milder gedechtnissze Wychman erczbisschoppes unszes vorfarn vuthspor nachtofolgende unnd sinen gegeven privilegien, de to fromen der sulven stadt sint gegeven, rechter wyse ock tokomende dancknamiges fulbordes setten vornygende, dat nymandt wandt in der stadt odder dar vor utschnyde edder vorkope, ho hebbe dannerst darup orloff nach den gesetten der koplude, de wandt in der stadt snydende sint, verfolgett, uppe dat doch de dingk edder guder, de to der sulven medeselscop to beholdende werden gegeven, in heylsame brukinge ge- kartt werden durch bede der sulven koplude. Vormiddelst macht disz kegenwerdigen privilegii stereken wy, dat sie alle de guder to dem hospitalo des hilgen geistes, dat in derszulven unser stadt angehoven isz vor der bruggen, gentzlicken geven den armen, de dar nottorfftig syn tho der brukinge, to ewigen tyden tokomende. Uppe dat desszo unszesettinge vaste und alle tyd unbeflecket blive by einer vorstricknage hartlich unnd ock festichlich, vorbyden wy, dat sick nymandt darwedder mytt etlicker frevelicker kunheit vormethe tokomende. Tuge desszes dinges sint: Otto domprovest, G. deken, Anno kelner, Otto Bawarus!, Rodolffus schulmeister, Theodericus von Scherenbeke, Fredericus von Meyendorp, Werner provest, Crafto?, Conradus von Soltweddell unser kereken domherren und andere ock mehr. Gescheen tho Magdeburg des jares van der menschwerdinge des hern dusent tweyhundertt vir- teyne, gegeven in der sesten kalend. des manten Maji, unszes bischop- doms im sevenden jhare.
Nr.77—81. 1214 — 1221. 39
Cop. 71 fol. 128. A. Erzst. M. II, 610 rol. II. St. M. — Gedr. Magdeb. Ge- Schichtsbll. IV, 5.317. Übersetzung des lateinischen. Originals. 1 Ms.: Balbarus. ? Ms.: Crasto
1217. April 7. 78. Erzbischof Albrecht übereignet mit Zustimmung des Domkapitels dem Kloster Berge auf Bitten seines Abtes Heinrich eine wüste Wohnstätte in der Magdeburgischen Vorstadt (Swlenburg), die vorher dem von Domersleben gehörte.
— Datum anno domini M°CC°X VII, VIL idus Aprilis.
Abschr. Privilegienb. des Kl. Berge 8. 145. — Gedr. Holstein, UB. des Kl. Berge Nr.67. '!
1220. März 20. 9. Abt Bertram von Kloster Berge bekundet, dass seine Schwester Odilia ausser anderm Gelde auch 10 Schillinge von einer Wohn- stätte auf der Schusterbrücke zur Unterhaltung eines Wachslichtes am Sonntag dem Kloster Berge geschenkt habe. Unter den Zeugen befindet sich Luderus, institor de Magdeburg.
— Acta anno d. i. MCCXX feria sexta in vigilia sancti Benedicti abbatis, amen.
Abschrift im Pririlegienbuche des Klosters Berge S. 113 und in den Kinder- lingschen Manuser. auf der Königl. Bibliothek zu Berlin. — Gedr. Holstein, UB. des Klosters Berge Nr. 68.
1220. Juli 2. 80. Kloster Berge tuuscht vom Kloster Marienthal gegen eine an der alten Stadtmauer (iuxta murum veterem) gelegene Hofstelle eine andere, in der Jacobi-Pfarre gelegene, ein.
— Actum anno d. i. MCCXX feria quinta in die sanetorum Processi et Martiriani martirum.
Aus dem Cop. des Klosters Marienthal S. 192 im Landes-Iauptarchiv. zu Wolfenbüttel. Der Rerers des Klosters Marienthal ohne Datum im Privilegienb. des Klosters Berge 8.232. — Weir, llolstein, UB. des Klosters Berge Nr. 69.70.
1221. Juni 21. Rom. 8. Papst Honorius ILL. trägt dem Erzbischof von Magdeburg auf, den seitigen Domproyst Otto, welcher den mit seiner Würde verbundenen Archidiakonat der Stadt habe und täglich Synodalsachen ver- handele, aufzufordern, die höhere Würde eines Diakonus ancu- nehmen, da er bisher nur Subdiakonus sei, oder ihm den Archi- diakonat zu entziehen.
Honorius episcopus servus servorum dei venerabili fratri . . archie- piscopo Magdeburgensi salutem et apostolicam benedictionem. Ex parte tua fuit propositum coram nobis, quod cum Otto! maior prepositus archidiaconatum civitatis habeat sue prepositure annexum et causas
40 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
audiat cotidie sinodales, idem tam ab ipso quam a capitulo suo sepe commonitus ad diaconatus ordinem non accedit, tamquam ad hoc, eo quod est subdiaconus noster, compelli non possit nec ad ordinem supe- riorem assumi sine nostra licentia speciali. Nos igitur ordinandi eun- dem tibi licentiam concedentes fraternitati tue per apostolica scripta mandamus, quatinus, si est ita, ipsum, ut ad ordinem diaconatus acce- dat, ex parte nostra moneas et inducas eundem ad id, si necesse fuerit, per archidiaconatus subtractionem appellatione romota compellens. Datum Laterani XI. kal. Julii, pontificatus nostri anno quinto.
Or. St. M. s.r. Erzst. M. XVI, B.2. — Gedr. Lenz, Diplomat. Stiftshistorie von Magdeb. 5.510 — Potthast, R. P. I, Nr.6098.
1 In der Bulle steht nur O.
1224. December 3. Magdeburg. 82. Erzbischof Albrecht bestätigt den Kaufleuten von Burg die Rechte, welche sie von seinen Vorfahren um ihrem Kaufhause in Magde- burg gehabt haben, wenn sie dasselbe neu wiederaufbauen, nach- dem es abgebrannt war.
In nomine sancte et individue trinitatis. Albertus dei gratia sancte Magdeburgensis ecclesie archiepiscopus, imperii sancti legatus. Quotiens aliquid specialiter iuris et gratie devotis ac fidelibus nostris impertimur, ita eos testimoniis scripturarum nostrarum munire consuevimus, quod nullum occasione oblivionis aut tergiversationis cuipiam occurrere va- leat sui roboris detrimentum. Perinde notum esse cupimus universis presentem paginam inspecturis, quod eo tempore, quo in partibus trans- montanis in obsequio imperii legationis officio fungebamur, domo qua- dam Magdeburgensi prope coemiterium forensis ecclesie sita, que Kauf- haus de Borch in vulgari dicitur, incendio concremata fideles nostri pro- curatores negotiorum nostrorum Willebrand prepositus sancti Nicolai, Albertus de Arnstedt vicedominus noster et Gerardus dapifer ex parte nostra civitati de Borch et omnibus burgensibus promiserunt, quod nos eis eandem domum cum omni libertate et iure, quod a tempore prede- cessorum nostrorum bone memorie Wichmanni et Ludolphi archiepis- coporum habuerunt in domo prefata et curia pertinente ad ipsum iure hereditario, concederemus et confirmaremus authenticis scriptis nostris, ut domum illam iidem burgenses propriis expensis ac novis edificiis recuperarent et aptarent, sicut suis commodis eam magis aptam crede- rent expedire. Nos igitur promissa fidelium nostrorum firma servare volentes domum prefatam cum curia adiacente civitati de Borch predicte et eius burgensibus capituli nostri accedente consensu concedimus cum omni libertate et omni iure, quod, sicut predictum est, a tempore prede- cessorum nostrorum usque in presens iure hereditario obtinuerunt, ut eam suis commodis adaptent, prout sibi et heredibus suis melius viderint expe- dire, ita tamen quod de quolibet panno, quod in ipsa domo vendant, dimidium denarium prius nobis et successoribus nostris persolvant. Recognoscimus
Nr.82 — 84. 1224 — 1225. 4
etiam ipsis, quod nullus in ea cum eisdem burgensibus iudicandi ali- quam habeat potestatem preter nuncium nostrum ad hoc specialiter deputatum. Super his presentem paginam conscribi fecimus testium subscriptione et sigilli nostri munitione roboratum. Testes huius rei sunt: dominus Gernandus Brandeburgensis episcopus, Otto prepositus, Fridericus decanus, Wernerus prepositus de Hunoldesborch, Henricus prepositus de Mildense, Ludovicus de Lowenborch, Ludowicus de Gra- bowe, Burchardus burggravius, Rodolfus de Gatersleve, Heinricus de Lostaw, Heidenricus et Hartmodus milites de Borch, Johannes de Jeri- chow, Johannes et Gevehardus fratres de Plathe, Bertoldus, Hiddo, Ciriacus, Heidenricus, Bertramus, Bruno, scabini Magdeburgenses. Datum Magdeburg III. nonas Dezembris anno dominice incarnationis M*CC:X XIIIL, pontificatus vero nostri anno XVIII».
Cop. von Schultze S. 39, und Koch fol. 2v, wo jedoch nur die Jahreszahl 1224 steht. Varia docum. fol. 2. Das Dutum ist ergänzt nach A. Erzst. M. II, 919 (16. Jahrh.). — Gedr. Riedel, C. D. Brand. I, 10, 5.448. Smalian, Gründl. Widerlegung, Anh. 5.55.
1224. 83. Erzbischof Albrecht bestimmt in dem der Stadt Neuhaldensleben bei ihrem Aufbau gegebenen Privilegium unter andern, ut per omnia Magdeburgensis iura teneant civitatis, eo excepto, quod vadimonia ipsorum, que geweddige dicuntur, sic fiant, ut burgensis et civis manens in civitate prefata tantum quatuor solidos vadiet, hospes autem et advena octo solidos, cum pro culpis suis illum vel istum oportuerit vadiare. — —
— Actum anno d.i. MCCXXIV, indictione XII, concurrente primo,
anno pontificatus nostri XVIII.
Or. im Hatsarchiv zu Neuhaldensleben, — Vollst. gedr. Behrends, Neuhaldens- leb. Chronik I, S. 42.
1925. Januar 30. Magdeburg. 84. Erzbischof Albrecht übergiebt dem Predigerkloster einen Hof am Breiten Wege, welchen vorher Friedrich von Honwarde zu. Lehen. hatte, frei von allen Rechten.
In nomine sancte et individue trinitatis. Albertus dei gratia sancto Magdeburgensis ecclesie archiepiscopus, imperii sacri legatus et comes Homaniole. Relligiosam vitam eligentibus pastorale decet adesse presi- dium, ne cuiusvis temeritatis incursus aut eos a proposito sancto revo- cet aut in eis quod absit robur sancte conversationis infirmet. Undo cum inter ceteras relligiones predicatorum ordinem specialis caritatis zelemur amore, fratribus eiusdem ordinis, qui ad civitatem nostram ex nostra et fratrum nostrorum canonicorum ecclesie nostre vocatione venerunt et salutaribus apud nos per dei gratiam proficiunt incrementis in loco, ubi suam constituant mansionem, duximus providendum. Sane cum Ffridericus de Honwarde curiam quandam inter latam plateam ad
42 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg
orientem eius et occidentalem vicum civitatis ab ecclesie nostre preposito teneret in feudo, nos eandem ad usus predictorum fratrum de pleno et ex- presso consensu tam ipsius prepositi quam decani et capituli occlesio nostre ab ipso Friderico redimentes fecimus ab eodem in manus prefati prepositi resignari conferentes eam de consensu tam prepositi quam capituli nostri prenotatis fratribus pleno iure ipsamque omnis iuris parrochialis immunem conventualis et cenobialis privilegii libertate dotamus. Porro termini eius in aquilonari latere curie usque ad quandam aream nunc desertam et usque ad curiam Henrici vicarii et in fronte ipsius ad orientem usque ad curi- am domini Rodolfi de Sconenw:lde, que super viam orientalis introitus curie terminatur et ex altera parte vie ipsius usque ad latam plateam, [et in] australi latere usque ad curiam Helewici militis de Rodense et usque ad curiam Liudolfi de Indagine ecclesie nostri canonici, in occi- dente quoque usque ad curiam magistri A]rnoldi de Pótene e usque ad curiam domini Reinardi canonicorum sancti Sebastiani et usque ad vieum occidentalis introitus ipsius curie protenduntur. Hanc igitur curiam expressis hiis terminis denotatam dictis fratribus in proprieta- tem dedimus et fecimus assignari et in vacuam eius possessionem mittentes eosdem a cuiuslibet evietionis eis in peticione cavemus. Ad donationis autem nostre prodicte perpotuam firmitatem presens privile- gium conscribi precepimus et sigilli nostri munimine roborari statuen- tes ot sub anathematis interminatione districtius inhibentes, ut nullus omnino hominum presumat hanc paginam nostre donationis infringere vel ei ausu temerario contraire. Testes huius rei sunt: Wilbrandus ecclesie nostre prepositus, Fridericus decanus, Tiodericus de Scerenbeke, Wernerus propositus de Hunoldesbureh, Conradus de Saltwedele, Sifri- dus, Crafto cellerarius, Liudolfus scolasticus Maguntinus, Burchardus de Glinde, Tyemo, Albertus de Werningerode, Burchardus prepositus Goslariensis, Henricus prepositus sanctorum apostolorum Petri ot Pauli Magdeburgensis, Liudolfus de Indagine, Albertus de Glich, Albertus de Vipech, magister Baldewinus, Arnoldus scolasticus, Tegenhardus prepo- situs in Hougen, canonici ecclesie nostre; laici vero Burchardus burch- gravius Magdeburgensis, Richardus de Plawe, Richardus et Honricus de Alsleve, Liudolfus pincerna, Sifridus de Liczeko et alii quam plures, Acta sunt hec Magdeburch anno ab incarnationo domini M9CC*X X*V, pontificatus nostri anno vigesimo.
Or. mit Siegelfraqment St. M. s, v. Tuulinerkl. Nr. 1. Der fast ganz gleich- lautende Rerers des Domkupitels (ebenda 5. r. Paulinerkloster Nr. 2.) ist datiert: Acta sunt hec Magdeburch anno incarnationis domini M"CC*X X V^III? kalendas
ebruarii,
März 14. Halberstadt, >.
Bischof Friedrich von Halberstadt legt einen Streit zwischen dem Kloster Marienthal und dem Pleban Rudolf von Gatersleben über mehrere Güter bei und in der Stadt Magdeburg bei.
Nr. 85— 86. 1225 — 1226, 43
F(ridericus) dei gratia Halberstadiensis episcopus omnibus hanc pagi- nam audituris eternam in Christo salutem. — Recognoscimus et per presentem paginam publice protestamur, quod dilectus in Christo filius R(udolfus) plebanus de Gatersleve actioni illi; quam habuit cum abbate de Valle S. Marie et ipsius ecclesia, in plena synodo nostra pro se et omnibus amicis suis renuntiavit omnimodis, ita quod ecclesie prefate et abbati questionem de cetero non movebit. Actio talis erat de quatuor mansis trans Albeam sitis et de area in civitate Magdeburg ct domo in ipsa area sita, que frater ipsius Meynardus predicta ecclesie contulerat sine ipsius consensu, quam donationem nunc habet ratam et hoc coram nobis publice recognovit. Huius rei testes sunt: Arnoldus decanus, Anno prepositus de Bosleve, Arnoldus archidiaconus in Oskorsleve, Ludolphus de Sladem, Burkardus prepositus de Jecheburg, Conradus de Alvensleve, Sifridus abbas do Huisburg et alii quam plures. Data Halberstadt, II. idus Martii, pontificatus nostri anno XV.
Aus dem Cop. ron Marienthal A. 8.217 in Wolfenbüttel, — Gedr. Schmidt, UB. des Hochstifts Halberstadt, I, Nr. 569.
1226. Juli 11. 86. Das Kloster Kaltenborn verkauft wegen einer Hungersnot dem Süift S. Nicolai zu Magdeburg sieben Hofstellen am oberen Ende der Steinstrasse für 36 Mark.
Bertholdus permissione dei prepositus, Hermannus prior, Albertus custos, Tidericus scolasticus totusque conventus ccclesio sancti Johannis Ewangeliste in Kaldenbürnen recognoscimus et prosentis pagine autentico protestamur, quod nos septem areas sitas in capite vici, qui stenstrate dicitur, versus latam plateam ad partem australem ad nos proprietatis et quolibet alii dominii ac libertatis iure spectantes, ita quod preter nos nullus aliquid optinet ius in illis, ecclesie beati Nicolai Magdburgensis eiusque conventui nomine venditionis tradimus et donamus cum omni libertate ac plenitudine iuris sui, recipientes a decano et canonicis eiusdem ecclesie triginta et sex marcas boni et legalis argenti, quas nobis pro antedictis areis sitis in civitate Magdburch ad relevationem famis, qua ecclesia nostra peccatis nostris exigentibus sterilitate frugum adeo flagellatur, ut necessaria vite sufficere nequeant, hoc in anno, et ne oves pastore carentes ob hanc causam et panis inopiam evagari cogantur, emptionis nomine persolverunt, super quo nos eidem ecclesie per obligationem stipulationig astringimus, quod nos ipsi super predictis omnibus de evictione cavebimus, quemadmodum ius exposcit, et super biis etiam ei dare privilegium domini Magdburgensis archiepiscopi faciemus sub forma que conpetit huic contractui confirmando. Testes huius rei sunt: Heinrieus prefectus, Bernardus de Inslevo, Heinricus Juncvrouwe, Heddo, Ciriacus, Walterus, Ovo, Godeschalcus iuxta murum, burgenses Magdburgenses et ipsorum magna alia multitudo. Acta sunt hec anno ab incarnatione domini M«CC^XXVI»V» idus Julii.
Cop. 342 fol. 16 St M.
4 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
1226. ! 5%. Das Kloster U. L. F. verkauft den Bürgern Theodericus und Godefridus und dem Meier Albert von Gröneberg 3 Hufen und ein Viertel Gchölz im Kolk (in loco, qui cholchus dicitur) für 13 Mark Silber mit Bedingung des Vorkaufsrechtes bei etwaigen Verkauf und Vorbehalt der Vogtei über jene Güter.
— Acta sunt hec anno d.i. MrCO-XXVle.
Aus dem Cop. Plocecense im Fürstl. ‚ober. 4 Archiv zu Wernigerode. — Vollst. gedr. Hertel, UB. des Klosters U. L. Fv. Nr.
1227. Januar 13. Magdeburg. SS. Erzbischof Albrecht überweist einen Hof, den bisher Frau Salome und ihr Sohn Albrecht (v. Reppichau) von dem Dompropste zu Lehen gehabt, dem Erzstift Magdeburg zur Erstattung für den diesem vorher gehörigen Hof des Ritters Helwig (v. Rothensee), welcher den Predigerkloster zur Erweiterung seiner Gebäude über- lassen worden ist.
In nomine sancte et individue trinitatis. Albertus dei gratia sancte Magdeburgensis ecclesie archiepiscopus. Etsi fratrum predicatorum necessitas nos artarit, ut curiam quondam Helewici militis ad ampliationem ipsorum conventualis aree conferromus unanimi capituli nostri accedente consonsu, sic tamen ipsos promovere debuimus, ut idemnitati! quoque nostro maioris ecclesie caveremus, ideoque curiam, quam domina Salome et Albertus filius eius ab ecclesie nostre preposito tenebat in feudo, pro curia memorata volente et promovente ipso preposito maiori ecclesie contulimus in restaurum. Ut autem hoc factum nostrum ratum et a posteris inviolabile maneat, damus hanc cartulam sigilli nostri munimine roboratam. Huius rei testes sunt: Gernandus Brandeburgensis episcopus, Willebrandus maior prepositus, Fridericus decanus, Teodericus de Scerem- beke, Ludolfus de Svanebeke, Wernerus de Sconewolt, Sifridus, Conradus de Saltwedele, Krafto celerarius, Lodewicus de Loweberech, Burchardus de Glinde, Albertus de Wernigerode, Ludolfus de Indagine, Timmo de Meienthorp, Heinricus de Plawe, Burchardus de Waldenberech, Albertus de Gelichen, Lodewieus de Grabowe, Albertus de Vichbeke, Arnoldus scolasticus, Degenhardus vicedominus. Acta sunt hec anno ab incar- natione domini M^CC*XX*VIL Datum Magdeburch idus Januarii.
Or. St. M. sr. Erzst. Magd. XXXVII. Nr.1. Das Siegel ist wohlerhalten.
1 So im. Ms.
1227. Januar 13. Magdeburg. 89. Erzbischof Albrecht schenkt dem Predigerkloster eur Erweiterung des Konventshauses den klösterlichen Hof, den Helwig von Rothen- see besessen und vor seinem Tode resigniert hatte, mit Bewilligung des Domkapitels,
Nr.$87—90. 1226 — 1227. 45
In nomine sancte et individue trinitatis. Albertus dei gratia Magde- burgensis ecclesie legatus et comes Romaniole. Religiosam vitam eligentibus pastorale debet adesse presidium, ne cuiusvis temeritatis incursus aut eos a bono proposito revocet vel in eis quod absit robur sancte conversationis infringat. Cum igitur inter ceteras religiones ordinem fratrum predicatorum specialis caritatis diligamus affectu, tanto ipsis intendimus propensius providere, quanto saluti plurimorum bonus status expedit eorundem. Unde cum in abiectione voluntarie paupertatis ewangelizationi fratres hiidem se dedicaverint verbi divini curia tantum conventuali contenti in singulis illis locis, ubi dominus eis concesserit mansionem, nos in civitate nostra curie ipsorum conventualis cupientes angustias ampliare, curiam claustralem, quam Helewicus miles de Rodense habuit et possedit ipso milite renuntiante ante mortem suam iuri, qnod habuerat in eadem, adiecimus curie memorate donantes ipsam fratribus predicti conventus tam ex parte nostra quam ex parte capituli nostri omnium ac singulorum fratrum ipsius capituli requisito et obtento consensu cum omni plenitudine iuris sui. Ut autem hec nostra donatio perpetuis temporibus permaneat inconvulsa, presentem paginam super hoc conscribi precepimus et sigilli nostri munimine roborari. Presentés et consentientes erant: Gernandus Brandeburgensis episcopus, Wille- brandus maior prepositus, Fridericus decanus, Liudolfus scolasticus Moguntinensis, Wernerus prepositus de Hunoldesburch, Conradus de Saltwedele, Siffridus, Krapto cellerarius, Lodewicus de Lewenberch, Burchardus de Glinde, Albertus beati Sebastiani prepositus, Liudolfus de Indagine, Tiemo, Heinricus prepositus sanctorum apostolorum, Albertus de Glichem, Lüdewicus de Grabowe, Albertus de Vipechche, Arnoldus ecclesie nostre scolasticus, Thegenhardus vicedominus, canonici ecclesie nostre, et alii quam plures. Acta sunt hec anno ab incarnatione domini M>CCXX°VIL Data Magdeburch idus Januarii, pontificatus nostri anno vicesimo secundo.
Or. ohne Siegel St. M. s. r. Paulinerkloster Nr.5. Der Revers des Domkapitels ebenda (s. r. Paulinerkloster Nr. 4) mit Siegel hat die Jahreszahl M°CO’XXVVI, doch ist die eine V durch einen senkrechten Strich durchstrichen. Dass die Ur- kunde aber in dus Jahr 1227 gehört, zeigt die Urkunde des Erzbischofs, welche das Dutum unterschrieben hat, S. v. Mülverstedt, Regg. Arch. Magdeb. II, Nr.813.
1227. 90.
Abt Bertram von Kloster Berge beurkundet eine Schenkung von zwei auf dem Gerbermarkte gelegenen Buden seitens des Bürgers Walther.
Bertrammus dei gratia abbas sancti Johannis baptiste in monte Magdeburch. Notum esse cupimus tam presentibus quam futuris, quod cum bone memorie Waltherus civis Magdeburgensis ob divinam remunerationem duo tuguria in foro coriariorum ad speciales usus fratrum. nostrorum nostre contulisset ceclesie, filii ipsius cadem accensi devotione censum, qui de eisdem tuguriis singulis annis solvebatur
46 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
nostre ecclesie, cum primum fuisset modicus, sua industria in tantum
auxerunt eundem, ut de uno tugurio, quod tenet quidam Marcquardus
et sui heredes post ipsum tenebunt, sine omni diminutione sedecim solidos singulis annis, octo videlicet solidos in festo sancti Mauritii et
Octo in pasca, nostris solvant fratribus et iura civitatis ipsi ministra-
bunt, si etiam per incendium perierint, de suis reedificabunt. Nullus
etiam ipsum premissum censum augere poterit vel ullius rei exac- tionem preter censum faciet. Quod si ad predictum censum idem tugurium tenere noluerint, ecclesie vacabitur. Ne ergo factum istud in posterum ab utravis parte possit infringi, scripto mandari fecimus ac sigillo ecclesie et nostro roboravimus, nomina testium qui interfuerunt subternotantes: Guncelinus prior, Gero cellerarius, Achilles custos, Con- radus hospitalarius, Godescaleus camerarius; laici vero: Johannes advo- catus ecclesie, Thidericus et Ludegerus de Weddige et Fridericus de
Berge, Nicolaus de Weddige, Johannes et Conradus de Haldegestorp,
Werebertus et Almarus de Berge et alii plures. Acta sunt hec anno
domini MCCXXVII.
Abschrift im Privilegienb. des Klosters Berge S. 234. — Gedr. Holstein, UB. des Klosters Berge Nr.79.
e. 1230. 9t. Formel für eine von der Stadt Magdeburg ausgestellte Vollmacht für einen Bürger, Namens der Stadt zu verhandeln.
G. dei gracia prefectus, scabini ac universi cives in Magdeburc om- nibus presentes litteras inspecturis. Notum esse volumus et tenore litterarum presencium protestamur, quod nos talem plebanum civitatis nostre in omnibus civitatis nostre negociis procuratorem sive sindicum constituimus et in omni emergente negocio tam in agendo quam in respondendo tocius universitatis nostre facta ipsius sollicitudini et fidei conmendamus, ratum habituri, quidquid ab eo vel per eum in eisdem agendis nostris actum fuerit sive dictum. Datum etc.
Aus der Süchs. Summa pros. dict. in den Quellen zur Bayr. und Deutschen Gesch. IX, 8.280,
e. 1230. 92. Der Stadtpráfekt von Magdeburg spricht nach einem Schüffenurteil dem Bürger W. von Schartau den Hof seines Mitbürgers J. zu.
A. dei gracia etc. Magdeburcgensis prefectus. Secundum quod no- bis iudicio presidentes scabinorum sentencie dictaverunt, W. de Scar- towe civem Magdeburcgensem in possessionem curie J. concivis, quam petit, mittimus tedialem (?), usque dum idem J. conpareat et securi- tatem faciat, quod dicto W. in iure respondeat coram nobis.
Aus der Süchs. Summa pros, dict. in den len zur Bayr. und Deutschen Gesch. 1X, 8.290. 9n i
1231. April 30. Worms. 93. Heinrich, römischer König, trifft Bestimmungen über das Müns-
"Nr. 91—93. 1230— 1281. 4
wesen in Sachsen und über die Wechsel, welche überall gelten sollen, wo die Magdeburgische Münze kursiert.
Heinricus dei gracia Romanorum rex semper augustus, nobilibus, ministerialibus, civitatibus, opidis, castris, villis et universis imperii fide- libus in Saxonia constitutis. Sopius coram domino et patre nostro serenissimo Romanorum imperatore et nobis sentencialiter diffinitum est, quod in civitatibus et aliis locis, ubi propria et iusta moneta esse consuevit, nemo mercatum aliquod facere debeat cum argento, sed cum denariis proprie sue monete. Cambium etiam, quod vulgo dicitur wesle, neque institor neque alius quivis mercatorum, sed ipse monetarius exercere debebit, vel hiis cui dominus permiserit ex indulgentia speciali. Denarii preterea unius monete ita manifestis signis et ymagium dissi- militudinibus distingui debent a denariis alterius monete, ut statim prima facie et sine difficultate aliqua ipsorum invicem discretio et diffe- rencia possit haberi. Ad hec si aliquis cum falsis denariis fuerit depre- hensus, penam falsarii sustinebit; nec proderit ei, si dicat, se eos in publico et communi foro recepisse, nisi summa adeo modica fuerit, ut novem denarios non excedat. Hic si etiam tercio cum predicta summa vel citra inventus fuerit, tunc poterit quasi falsarius, sine predicta ex- ceptione vel excusatione, iudicari. Hec igitur sicut iuste et rationa- biliter diffinita sunt, sub optentu gracie nostre inviolabiliter observari precipimus in omnibus locis, in quibus moneta Magdeburgensis frequen- tatur et habetur. Damus etiam potestatom nobili viro Hermanno comiti de Hartesberg et fideli nostro Gunzelino dapifero, ut cum super hoc vel ambo vel alter eorum fuerit requisitus, auctoritate nostra huius- modi sentencias faciant observari, contra transgressores et inobodientes debitum iusticie vigorem exercendo, Ad perpetuam denique firmitatem hanc nostre diffinitionis sive sententie et protestationis paginam sigilli nostri appensione fecimus communiri. Huius rei testes sunt: Theode- ricus Treverensis, Henricus Coloniensis, Sifridus Maguntinus, Albertus Magdeburgensis archiepiscopi, Hermannus Herbipolensis, Bertoldus Argentinensis, Heinricus Warmaciensis, Sifridus Ratisponensis et imperialis aule cancellarius, . . Spirensis, Sibodo Augustensis, Bertoldus Curiensis, Bonifacius Lausanensis episcopi. Sancti Galli, Cono de Wicen- burg abbates. Laici vero: Otto Meranie, Henricus Brabencie, .... Luta- ringie, Henricus de Limburg duces. Poppo de Hinnenberch, Herman- nus de Hartsburg, Gunterus de Kevernberch, Albertus de Wie, Thide- ricus de Honsten, Fridericus de Bichlinge, Henricus de Suarsburg co- mites. Guncelinus dapifer, Conradus pincerna, Everhardus de Wal- burg, Conradus de Wintersteden pincerna et alii quam plures. Datum Warmacie IL kalendas Maii, indictione quarta.
Or. im Geh. St. A. zu Berlin; das Siegel fehlt. — Gedr. Österreicher, Inhalt einiger Gesetze p.20. MG. LL. II, 5.281.
48 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
1231. Mai 15. 94. Die Markgrafen Johann und Otto von Brandenburg geben den Gewandschneidern zu Stendal die Innungsartikel der Gilde zu Magdeburg.
In nomine sancte et individue trinitatis. Johannes et Otto, dei gratia marchiones Brandeburgenses, omnibus hanc litteram inspecturis salutem et omne bonum. Acta presentis temporis deperire solent in futurum, nisi debito litterarum subsidio confirmentur. Eapropter notum facimus tam presentis temporis quam futuri Cristi fidelibus, quod nos Johannes et Otto, marchiones Brandeburgenses, nostre civitati Stendale secundum honestiora prospicere cupientes iura fratrum gulde et illorum, qui inci- sores panni actenus nuncupantur, in nostra civitate Stendal observata in melius immutavimus et immutamus ita videlicet, quod ipsi eadem super hoc iura observent, que fratres gulde et incisores panni in Magde- borch actenus observare consueverunt. Sunt autem hec iura ipsorum : Nemo presumat incidere pannum, nisi consorcium habet nostre frater- nitatis; qui autem hoc infregerit, gulde per tria talenta emendabit. Ter in anno debet esse colloquium fratrum et quieunque ad hoc non vene- rit, secundum iusticiam emendabit. Quicunque nostram fraternitatem intrare voluerit, cuius pater confrater noster fuerit et pannos inciderit, cum amicis suis ad colloquium fratrum veniet; et si honeste se gesse- rit, ad primam peticionem cum quinque solidis consortium fratrum poterit adipisci; magistro sex denarios dabit; et si inhoneste vel bene se non gesserit, differri debet usque ad secundum colloquium et ad ter- tium. Quicunque autem de civibus nostris intrare voluerit, si probus homo sit et honestus, talentum ad introitum fratribus presentabit et magistro unum solidum. Si vero hospes aliquis homo probus frater- nitatem nostram habere decreverit, ad introitum gulde triginta solidos dabit et magistro decem et octo denarios. Tempore autem nundinarum, id est fori annualis, quilibet hospes, dummodo de opere non sit, inci- dere pannum poterit toto foro illo perdurante. Quicunque autem burgen- sium nostrorum de officio intrare voluerit, officium suum abiurabit et ad introitum gulde marcam auri sub gratia fratribus presentabit et magistro decem et octo denarios. Quicunque fratrum pannos in domo sua parare consuevit et illos more aliorum vendere aut incidere solet, aut cesset aut confraternitatis sue expers erit. Quicquid due partes Íratrum decreverint facere, tertia pars omnino debet consentire; quod si noluerit, per tres solidos quilibet emendabit et ad proximum collo- quium eos persolvet. Quolibet anno unus magister et quatuor alii boni viri, qui rebus gulde presint, fideliter eligentur. Quicunque autem hiis institutionibus contrarius fuerit et magistro et fratribus secundum iusticiam noluerit obedire, ipsius contumacia debet superioris iudicio refrenari. Ut autem hec nostra institutio in suo vigore perhenniter va- leat permanere et ne quisquam hominum sub nostra potestate consti- tutus ipsam infringere presumat, presentem paginam inde conscribi et
Nr. 94—96. 1231 — 1234. 49
sigilli nostri appensione iussimus insigniri. Huius rei testes 'sunt: dominus Hinricus de Stendal, Guntramus notarius canonicus in Stendal, [Nicolaus parvus, Jordanus, Marsilius, burgenses in Stendal,!] et alii quam plures fide digni. Actum anno domini M«CC?XX XI» indictiorie tercia, idus Maii.
Nach dem Statutenbuch der Gewandschneider in Stendal, — Gedr. nach einer Copie Riedel, Cod. dipl. Brand. 1,15, 8.8. 47 .
1 Die eingeklammerten Namen fehlen im Statutenbuche, |
1233. 9. Abt Konrad von Marienthal bekennt, dass der Bürger Inder und seine Frau dem Kloster 4 Hufen in Harsdorf und eine Hufg in Erzleben geschenkt. haben. .
Conradus dei gratia abbas vallis sancte Marie. Quoniam secundum apostolum nos oportet tribunali astare, divino recepturi singuli,. prout gratiam indicis meruimus virtutum exercitio, unde quia non suppetunt propria bonorum operum merita, necesse illis est religiosorum orationem comparare virorum, qui tanquam fimbria in domini vestimento sint corporis et mentis puritate placentes. Notum sit igitur tam presentibus quam futuris, quod quidam burgensis Magdeburgensis Luderus nomine cum coniuge sua apud nos locum familiaritatis vivus. et sepulture défunctus obtinuit multa nobis beneficía exhibendo, inter que illud maxime computamus, quod quatuor mansos in Hardesthorp comparavit ecclesíe nostre donando et illorum, quorum proprietas extiterat privilegiis confirmando, ita tamen quod tam ipse quam omnes, ad quos ius heredi- tatis eius accesserit, dabunt singulis annis pro recognitione proprietatis bonorum illorum eeclesie nostre decem solidos Magdeburgenses et tantum dabit ad vorehure, quieunque bona eadem recipit ab ecclesia. Quod si aliqua causa accidente iam dicti heredes bonis illis carere voluerint, dabuntur ab ecclesia centum marce communis argenti et bona liberantur ab eis et ecclesia poterit ea aut excolere vel excolenda locare. Actum anno domini millesimo CC^X*X X tercio abbatie nostre primo existente
Hermanno priore, Friderico camerario, Arnoldo cellerario, consentientibus
filiis iam dicti Luderi Arnoldo et Ludero. Mansum unum in maiori
"Y rrekesleve etiam habet ab ecclesia sub eodem censu ecclesia proprietatem
retinente, qui cum iam dictis quatuor mansis sub memorata pecunia
liberabitur.
Or. ohne Siegel St. M. s.v. Agneskloster 3. — Gedr. v, Ledebur, Archir X VII, S.64.
1234. April 3. Magdeburg. 96. Die Gebrüder Bertram, Werner. und Johannes Brandan und Heydenreich und Konrad Schartow sind unter den Zeugen bei der durch den erwählten Erzbischof Burchard getroffenen Entscheidung des Streites, welcher zwischen dem Stifle SS. Peter und Paul in
Geschichteg. d. Pr. Bachsen XXVI. 4
50 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
der Neustadt und dem Ritter Ludeger von Salewedel geführt worden war.
— Acta sunt hec in palatio nostro Magdeburg, III. nonas Aprilis anno gratie millesimo ducentesimo tricesimo quarto. — Cop. 391 Nr. 1i St. M.
1236. März ?3. om
Erzbischof Wilbrand schenkt der Stadt Magdeburg zwei Morgen dicht an der Stadtmauer su dem Behufe, dass aus dem Grunde derselben Steine sur Befestigung der Stadt gebrochen werden sollen und sein Residenzhaus wiederhergestellt wird.
Willebrandus dei gratia sancte Magdeburgensis ecclesie archiepiscopus omnibus presentes litteras inspecturis eternam salutem et veram in domino charitatem. Justum est et a rationis semita non recedit et apte bono domino gloriose ascribitur et decenter, quando superioris auctoritas proprie liberalitatis magnificentia devotis ac familiaribus condescendit, ibi maxime, ubi modus gratie sic impense iisdem respectibus et paribus modis his quibus confertur utilis" efficitur et honestus et nihilominus cum laudis preconio et honoris commódum et gloriam revertitur conferentis. Hinc est, quod nos paterno affectu veraciter intuentes puram fidem et dovotionem non fictam dilectorum nostrorum burgensium in Magdeburg, considerantes etiam, quod eiusdem civitatis munitio nobis et ecclesi evidentissime sit expediens honesta, in omnibus quidem eorum petitionibuse decentibus et honestis, in eis dignissime que sicut ad ipsorum proficuum, sic ad nostrum proveniunt etiam in- crementum, pie ac hilariter eisdem censuimus annuendum. Eapropter instantibus dictorum nostrorum fidelium supplicationibus inclinati concedimus atque damus eisdem duo iugera muro civitatis adiacentia omni eo integritatis iure, quo ipsa nos ipsi possidemus usque modo, et totum id, quod iuris habemus in illis, transferimus ad eosdem, ita tamen, ut ipsi ad erectionem murorum civitatis ex fundo illo lapides eruant et domum nostram ad utilitatem honestam redigant et communem. Volentes igitur, ut hec nostra donatio ipsis futuris temporibus rata maneat ac inconcussa, ipsam presenti pagina inscribi iussimus et ad robur evidentius veritatis sigilli nostri munimine roborari. Huius rei testes sunt: Ludolphus cantor, Theodericus de Dobin, Theodericus de Parchem, Godefridus de Weddingen, Bertrammus Brandan et Wernerus, frater eius, Bruno filius Ivonis, Wernerus de Schartowe, Gerhardus de Gloine et alii quam plures Actum anno gracie millesimo ducentesimo tricesimo sexto, X. kalendas Aprilis, indictione nona, pontificatus nostri auno primo. -..
Cop. 1b S.15. Rotes B. der Möllenvogtei VI, fol 252, St. M. Copialb. von Gericke fol. 4, Schwltze S. 43, Smalian fol, 1, Koch fol.4. Alle, besonders im An- Runge, sehr fehlerhaft. — Gedr. Werdenhagen, de Heb. publ. Hanseat, II, S, 903, Sagittarius bei Boysen, Histor. Mag. III, 8.4.
Nr.97 — 100. 1236— 1288. 5
1236. Mai 28. Leitzkau. 98. Der Magdeburger Bürger Walther vom Markt (de foro) ist Schiedsrichter auf Seiten des Propstes Johannes vom Kloster U. L. Fr. zu Magdeburg in seinem Streite mit dem Ritter Ivan von Dorn. burg über die Abgüben der Dörfer Klützow und Pretzin.
— Datum Lezeke V. kal. Junii anno gracie M°COXXX-VP —.
Aus dem roten Buche des Klosters U. L. Fr. fol, 9v. — Gedr. Riedel, Cod, dipl. Brand, I, 24, 8,332. Hertel, U. B. des Klosters U. L. Fr. Nr. 121. Z. T. v. Heine- mann, Cal, dipl, Anhait, II, Nr. 132.
1937. Magdeburg. d 99. Herzog Albrecht L von Sachsen überweist dem Kloster Plützke fünf ihm von seinem Truchsess Dietrich und von Johann und Heinrich von Bichow aufgelassene Hufen zu Sibbesdorf (Sebornes- lorp). Unter den Zeugen sind die Magdeburger Bürger Hein- wardus und Johannes.
— Actum Magdeburg anno d. M-CCeXX XVII». — Or. im H. St. A. sw Dresden, Cop. Plocec, in der fürstl. Bibl. zu Wernigerode. —
Gedr. v, Heinemann, Cod. dipl, Anhalt Il, Nr. 135. .
1201—1238. . . . 100, Magdeburger Rechtsbrief für Heinrich I. von Schlesien.
Dilecto domino H., viro nobili et principi illustri, duci in Polonia Schabini, iudices et universi burgenses in Magdeburch paratum in omnibus omnimode devotionis obsequium. Quod in omnibus, que vestro honori commoda novimus; promovendis semper devotam et proniptam habuerimus voluntatem, conicete potestis ex eo maxime, quod pro restra petitione nostrorum privilegiorum rescripta et nostre civitatis iura totiens vobis transmisimus et cum devotione. Cum igitur vestri nominis fama celebris vos piissimum et mitissimum predicet dominum, miramur, cüius suggestione eos, qui ad civitatem: vestram edificandam eonfluxerunt, quibus etiam: nostra iura observarida de vestro obtentu- transmisimus; in hiis omnibus infrigendis turbaré proponatis. Ne igitur aliquorum torte iniquorum apud vos proficiat malignitas in hiis immutandis et ut civitatensibus vestris in pósterum caveri possit et subveniri, quedam nostre civitatis iura Thagis necessaria et communia in presenti cedula notata tam vóbis légénda quam ipsis observanda tradidimus, Noverit igitur vestre nobilitatis benignitas, quod quilibet burgensis aut propriam habens aream vel dothum, quarumeunque rerum venalitatem habuerit, eas in domno propria-libére vendere potest aut pro aliis rebus commiutare. De donio quoque, quam ad augmehtandum censum vestrum in communi foro frequentari et' per singulas mansiunculas inhabitari statuistis, scire debetis indubitánter, quod, si dominus noster archiepiscopus hoc in nostra civitate" attemptaret, penitus deficeret. ltem ut vobis nostrà libertas ubique sit pro exemplo, proprietatem, quami ad cemmunionem
4*
72 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
civitatis de vestra largitate tam in campis quami in sylvis aut in quibus- cunque locis tribuistf$ non vos contra voluntatem et honorem civitatis impedire debetis fossatis sivo quibuscunque edificiis, non aliquem malignum contra vestra statuta hoc presumentem tolerare debetis. Si etiam forte ad deprimendam aliquorum forte predonum audaciam aut pro defensione patrie vestram forte indixeritis expeditionem, de ipsa civitate ad serviendum vobis quadraginta viri bene cum armaturis suis preparati et servi ipsorum emittentur et, si necesse fuerit, in expensa civitatis, alii vero domi remanentes ad defensionem civitatis invigilabunt. Ius molendini apud nos tale est et ab antiquo servatum, ut quilibet adveniens et molere volens decimam octavam partem annone, quam attulerit, molendinario presentabit ltem si aliquis alicuius domum impetierit et edificia eius aut ferro aut quocunque instrumento leserit per propriam excusationem iudicium potest evadere; si vero aut domesticum aut hospitem ipsius aut quemcunque alium in eadem domo Sive extra domum vulneraverit et in facto comprehensus fuerit, capitali sententia punietur; si vero per fugam elapsus fuerit et lesus audientibus hominibus contra ipsum proclamaverit et hoc testibus ostendere potuerit, si ımelefactor postmodum deprehensus fuerit, secundum iudicium duelli satisfaciat. Item si aliquis aut domum aut hereditatem aliam alteri exposuerit et possessor earum res suas rehabere voluerit, domum illam aut quamcunque hereditatem tribus vieibus et in tribus placitis burg- gravii aut sculteti exhibere debet ad redimendum, et si debitor eam rem redimere neglexerit, possessor eam vendere poterit. Item si aliquis aut equum aut alias res in manu alterius sibi sublatas deprehenderit et illum in causam traxerit, deprehensus in eodem loco respondebit et in tribus quatuordecim diebus se expurgabit. Item ad tuendum civitatis honorem soli duodecim scabini, qui ad hoc electi sunt et statuti et quia civitati iuraverunt, frequentius consedere debent et studere. ltem si aliquis contra civitatem excesserit et de hoc per scabinos convictus Íuerit, de reatu suo civitati componere debet in xxxvi solidos, in quibus iudex nullam portionem habebit. Item si aliquis forte a diabolo seductus aut virginem aut mulierem per vim corruperit et ipsa vel quicunque alius proclamaverit ita, ut clamore suo vim illatam publicaverit, si malefactor statim deprehensus fuerit, capite plectetur, si vero fugiens evaserit et postmodum deprehensus fuerit et iudici pregentatus, si ne- cesse fuerit, ut convincatur, tam femina quam vir ad probandum recipitur, ita, si clamorem factum audierit, et reus merito capite privabitur. ltem si aliquis alteri manifeste minas incendii intulerit et ille medio tempore forte ab altero exustus fuerit et de damno recepto eundem, qui minas fecit, pulsare voluerit, ille innocentiam suam ostenderit septuaginta manibus adhibitis. Item quicunque ab altero pulsatus fuerit in quacunque causa et ante satisfactionem: securitatem, que in vulgari wari dicitur, pro amicis illius postulaverit, merito obtinebit. ltem in duello, si ille, qui fustem pugnantis tulerit, aliquem in ipso circulo fuste ledere presumpserit, periculum capitis timere poterit.
Nr.101. 1288. — 58
Item nullus alium impetens pugilem super illum debet inducere, nisi prius se in aliquo membro debilem probaverit, ita ut in propria persona pugnare non possit ltem si quis alium pro debitis in querimoniam traxerit, nullis testibus inductis convincere eum poterit, nisi adhibeat illos, qui contractum eorum audiverint et forte vinum in testimonium rei audite biberit. Item tempore placiti quicunque scabinum in sede iudiciaria sedentem in querimoniam ponere presumserit, eidem scabino in xxx solidis componet et iudici in octo. Item si quis pro culpa sua a maiori iudice proscriptus fuerit et interdictus, civis eam nullatenus in consortium et communionem recipere possunt aut debent, nisi autoritate maioris iudieis hoc fiat.
Copie (?) in Goldberg. — Gedr. Worbs, Neues Archin II, 8.116. Gaupp, Das alte Magdeb. und Hallesche Recht S. 219. Tzschoppe und Stenzel, Urkundenb. S. 270. Laband, Magdeb. Rechtsquellen 5.4.
1238. April 7. Calbe. 101.
Ersbischof Wilbrand verschreibt der Vögtin ‚Richlinde von Magde- burg für die Versichtleistung auf die Präfektur 20 Pfund Pfennige
aus der Saline zu Frohse. M Wilbrandus dei gratia sancte Magdeburgensis ecclesie archiepiscopus universis Christi fidelibus presentes litteras inspecturis eternam salutem et veram in domino caritatem. Quia dignum est, quod facta notabilia, ne mortalitatis vel oblivionis occasione recedant a mente, scripture testimonio committantur, nos in scriptis redigi iussimus hoc, quod per nos est gestum, videlicet in domina Richlinda honorabili matrona quondam prefectissa de Magdeburg pro eo, quod eadem matrona ipsum officium prefecture et quidquid iuris habere videbatur in ipso, libere et absolute in nostris manibus resignavit, et nos resignationem eiusdem officii predicte matrone in officio nostro Vrose viginti talenta denariorum Magdeburgensium assignavimus in salinis eidem duabus anni vicibus, quamdiu vixerit, sine contradictione qualibet persolvenda. Cum autem domino permittente ab hoc luce decesserit, predicta viginti talenta ad nos sive ad successorem nostrum sine contradictione cuiuslibet rever- tentur. Sane ut prelibate matrone in hoc facto habundantius caveamus, ad manus eius Johannes senior de Jericho, Jobannes de Plote, Johannes de Clizine et Johannes de Glindenberch dictos nummos de nostris manibus receperunt. Quidquid etiam de officio Vrose decrevimus statuendum, porcionem prelibate matrone assignatam a nobis, sicut superius est expressum, expeditam sine omni fraude eiusdem usibus volumus permaneré. Ut autem huiusmodi factum nostrum futuris tem- poribus immutabile perseveret ac perfecti roboris sorciatur effectum, presens scriptum sigilli nostri munimine duximus muniendum. Huius rei testes sunt: Reynhardus canonicus sancti Sebastiani in Magdeburg, Hermannus de Werberch, Syfridus de Liezke, Alvericus prefectus Magdeburgensis, Fridericus de Czerwist, Godefridus de Weddingen,
54 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
Wernerus de Schartowe, Bruno Ovonis et Reynekinus de Soltwedele
et alii quam plures. Datum Calve per manum Conradi notarii anno
gracie MCCXXXVIII, VII. idus Aprilis, pontificatus nostri anno 1II°. Aus dem Lib, s. Mauricii fol. 510 in Zerbst, Cop. 841 fol. 30 St, M.
1239. 102. Abt Beriram zu Berge bekundet, dass seine Schwester Sophie einen Erbzins von 13 Schillingen von 4 Höfen in der Neustadt bei S. Jorens gelegen von Heinrich Menthit gekauft und su den Er künften der Konventualen gelegt hat.
— Acta sunt hec anno gratie MCCXXXIX, indictione duodecima,
Or. St. M. s. r. Kl. Bergesche Stiftung Nr.27. — Gedr. Holstein, UB. des Klosters Berge Nr. 99.
1241. Januar 10. 103.
Ersbischof Wilbrand bestätigt die Rechfe der Stadt Magdeburg. Willbrandus dei gratia sancte Magdeburgensis ecclesie archiepiscopus dilectis suis universitati burgensium in Magdeburgk gratiam suam et omne bonum. Ut libertatis nostre beneficia, quibus vos et nunc et frequenter intendimus honorare, vos ad ferventius serviendum nobis et ecclesie nostre in presenti provocent ac nihilominus obligent in futurum, iura, consuetudines, libertates, quibus ad hec usque tempora vos et vestri progenitores usi fuistis, quibus etiam ipsa civitas incrementum noscitur habuisse ac in futurum creditur habitura, presenti scripto per- petuo iure confirmamus. Nulli ergo hominum huic nostre confirmationi licet ausu temerario contraire. Si quis hoc attentare presumpserit, indignationem dei ac nostram se noverit incursurum. Datum anno gratie millesimo ducentesimo quadragesimo primo, decima die mensis
Januarii, pontificatus nostri anno sexto.
von Gericke fol. 4v. Schulze 8.45. Smalian fol. 3 (auch in deutscher
Sugittarius bei
orn) air Werdenhagen, de Heus publ. Hanzeat. II, 5.905. Boysen, Histor. Magazin ILL, 5.6.
1243. Mai 13. Magdeburg. 104. Erzbischof Wilbrand befreit den Hof des Klosters S. Agnes in der Neustadt von allem Rechte, mit dem er der Kirche S. Jacobi als Parochialkirche verbunden war.
' Wilbrandus dei gratia sancte Magdeburgonsis ecclesie archiepiscopus omnibus in perpetuum. Postquam primorum parentum contagiosa transgressio radicem posteritatis infecit, adeo genus humanum ignorancie tenebris dinoscitur involutum, quod plerunque dubia pro certis am- plectitur et quamlibet rite gesta non esse gesta contendit, nisi vel viva voce testium vel autenticis litteris veritatis periculo caveatur. Hinc igitur universis Christi fidelibus tenore presencium fieri cupimus manifestum, quod nos curiam sancto Agnetis nove civitatis in Magde-
Nr.102— 105, 1239 — 1243. 55
burch habentem terminos ab oriente Albeam, ab occidente plateam, ab aquilone sepem sive murum, quí est in fine curie prepositi, et ad austrum sepem sive murum, qui est in fine dormitorii dominarum, cum omnibus areis, que dictis terminis includuntur, cum omnibus quoque habitatoribus arearum ac familiis eorundem ab omni debito sive iure, quo ecclesie sancti Jacobi, de cuius erat parrochia, tenebatur, duximus eximendam consentiente nobis et exemptionem ipsam ratam habente magistro Henrico dicti sancti Jacobi tunc plebano; prepositi vero loci predicti ac sui pro tempore successores sicut curam dominarum ita et curam omnium aliorum de manu nostra recipient ac nostrorum pro tempore successorum. Ut autem hec exemptio nostra robur obtineat debite firmitatis et per- petuis maneat temporibus inconvulsa, ipsam presenti pagine inscribi et sigilli nostri munimine iussimus roborari. Testes huius rei sunt clerici: Albertus de Werningherode maior prepositus, Theodericus de Dobin, Thegenhardus vicedominus maioris ecclesie, Conradus sacerdos, Arnoldus subdiaconus, sancti Sebastiani canonici, Fredericus de Olven- stede, Conradus de Havelberghe de ordine fratrum predicatorum, laici: Godefridus de Wetdinghe, Heinricus de Suttherhusen, Bruno Ovonis milites et alii quam plures Acta sunt hec palatio nostro Magdeburg anno domini M*CC*XLIIP, lIl* idus Maii, pontificatus nostri anno octavo.
Or. ohne St. M. s» r. Agneskloster Nr. 5. — Gedr. Ledebur, Archiv XVII, 8.73. Se uu ji
1243. Juli 15. Magdeburg. 105.
Erzbischof Wilbrand verkauft dem Kloster S. Agnes 4 Hufen im Magdeburger Felde für 120 Mark, welche er sum Rückkauf von Gülern von Friedrich von Beichlingen wnd sur Befestigung des ‚Schlosses Rogäts verwendet.
Wilbrandus dei gratia sancte Magdeburgensis ecclesie archiepiscopus omnibus presentem paginam inspecturis salutem in Christo. Ut ea que agimus nota fiant presentibus et futuris, recognoscimus et presentibus confitemur, quod, cum nos pro redimendis bonis quibusdam, que comiti Friderico de Bichelingen obligata fuerunt, et pro firmando castro Rogats pecuniam necessariam haberemus, ecclesie sancte Agnetis quatuor mansos sitos in campo Magdeburgensi vendidimus pro centum viginti marcis argenti et eorundem mansorum proprietatem de capituli nostri consensu donavimus eidem ecclesie perpetuo possidendam. Et ut hoc per neminem inmutetur in prefate ecclesie detrimentum, presens scriptum fecimus roborari nostro et ecclesie nostre sigillis. Testes huius facti sunt Albertus de Werningerode maior prepositus, Arnoldus decanus et capitulum nostrum totum, nobilis homo Hermannus de Werberch, Heinricus de Alis- leve dapifer, Heinricus senior de novo Gatersleve, Heinricus de Nigribbe, Heinricus de Sutterhusen pincerna et ali multi Datum Magde-
56 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
burg. anno gratie MCCXIAI, XVIIL kal. Augusti, pontificatus nostri anno VII. : |
Or. ohne Si St. M. s.r. A Nr.6. AM beglaib, Abschrift deni Nr. 1580. — pis v Leder, ; n XVH, ars Leuckfeld,. Antiq. ps S 238. 1244. Mürz 5. Magdeburg. Ai 106.
Alverich von Dönstedt, Schenk zu Halberstadt, beseugl, dass ihm. vom Kloster Riddagshausen 255 Mark für den Zehnten zu Offleben in Magdeburg im Hause Willekins von Braunschweig gezahlt seien.
Alvericus de Dunstede pincerna Halberstadensis universis Christi fidelibus has litteras inspecturis recognosco. tenore presencium ac protestor, quod secundum formam condictam in Halberstat recepi a domino Arnoldo abbate in Riddageshusen et conventu eiusdem ducentas quinquaginta et quinque marcas, que mibi pro «decima in Offeleve debebantur, et presentaverunt mihi pecuniam memoratam in Magedeborch in domo Willekini de Bruneswich dominus Hermannus cellarius et frater Bertrammus laycus, nuncii dicti claustri. Huic autem presentacioni pecunie sepedicte fuerunt presentes: dominus Gerhardus de Poplis et dominus Henrieus de Ammendorp milites, Bertrammus Brandan, Bruno Ovonis, Conradus de Aschersleve, Reyneke de Salt- wedele, Gerhardus de Hildensem, Heyndenricus de Hoya, Petrus Aurifex, Willekinus de Brunswich, Hermannus Wulfsnide, Johannes et Bernar- dus filii Bernardi, Johannes de Sconebeke, Rodolfus de Sconebeke, Ludolfus gener Thiderici thelonearii, burgenses in Magedeburch, et alii quam plures In cuius rei evidens argumentum presentem paginam conscribi iussi et sigilli mei munimine roborari. Datum Magdeborch lHe nonas Marcii anno domini M«CC*XLIIII.
Cop. Riddagsh. (Nr. 803a) fol.19. St. M.
1214. Mai 22. 107. Der Rat der Stadt Magdeburg bestäligt die Innung der Schwertfeger. Universis Christi fidelibus tam presentibus quam futuris hanc litteranı inspecturis scabini, consules in Magdeburgk necnon universitas civium civitatis eiusdem salutem in domino salvatore. Quod rationabiliter et non sine maturo consilio gestum est, ne processu temporis cuiquam vertatur in dubium, litterarum solet et proborum virorum testimonio confirmari. Ideoque recognoscimus ot tenore nostrarum litterarum pre- sentium manifestius protestamur, quod nos de communi consilio et consensu nostrorum burgensium nostris conburgensibus et eorum heredibus, videlicet qui gladiatores vocantur, propter iustas et rationabiles causas et ad evitandas fraudes et falsa opera, que quondam inter ipsos multipliciter augeri videbantur, ipsis et eorum heredibus fraternitatis unionem, quod innung vulgariter appellatur, donavimus et contulimus in ius subscriptum et iustitiam perpetuo perfruendam tali namque inter- posita conditione, quod si quis supradictam fraternitatis unionom, quod
"Nr. 106'::108. 738441245. 57
innung vulgariter appellatür; habere' desiderat, dabit ad suüm introitum unum talentum: denarioruti;-de Quo talento magister eorum, qui pro tempore fuerit, dabit solidi Super Süum iuramentum eönsulibus civi- tatis, quos idem consules in usum- civitatis convertent, prout discretioni eorum fuerit expedire. :Preterea' si quis contra muros nostre civitatis et eius ambitum et in die fori plures gladios quam uhum aut duos portaverit vel etiam ante sé ad vendendum posuerit, illis servi consulum tollent et accipient et illos nobis representent, quibus representatis ad emendationém et reparationemviarum ipsos gladios duximus convertendos. Etquicumque in ipsos rebellis'et contumax qui statuta et promissa, que in collegio ipsorum quod morgensprake vulgariter a pellatur, et de communi consilio ipsorum ordinata et promissa fuerint, viol ilL vorint, volumus, ut talis dimidium det fertonem ad emendationem candelarum suarum vel ubi ipsis melius visum fuerit expedire. Et ne alicui super his, que a nobis rationabiliter de predictis ordinata et donata sunt, dubium oriatur, presentem litteram in evidens testimonium sigillo nostre civitatis duximus firmiter robo- randum. Huius igitur rei testes sunt tunc temporis consules: Bertramus Buden, Joannes de Kahlo, Bruno niger, Bruno filius Conhertrudis, Ornoldus de Ringelen, Reinhardus iuvenis, Bernhardus de Gloyne, Thegenbardus de Gardelege, Heino de Germerschlebe; Reinerus foris urbem, Conradus de Ascherschleve, Wasmodus pellifex, Marsilius, An- dress, Jordanus, Wolveramus gladiatores et alii quam plurimi fide digni. Acta sunt hec anno domini 1244, undecimo kalendas Junii.
Abschrift (16. Jahrh.) St. M. s.r. A. Erzst. M. II, Nr. 162. — Gedr. Magdeb. Geschichtabll. 1, Heft 2, 8.10.
1245. Mal 12. Magdeburg. 108. Erzbischof Wilbrand und das Domkapitel schenken dem Prediger- Kloster einen Teil der ihnen gehörigen Kurie des Magister Heinrich, Kanonikus zu S. Sebastian, für welchen Plats der Erzbischof dem
"Kapitel eine Hufe in Gross-Ottersleben, 10 Schillinge sinsend, als
Ersatg giebt.
In nomine sancte et individue trinitatis." Wilbrandus dei gratia archiepiscopus, Albertus prepositus et capitulum Magdeburgensis ecclosie omnibus in perpetuum. Hortatur pietas et persuadet honestas, ut pre- cibus illis, quibus ratio suffragatur, assensum facilem prebeamus, maxime cum dominus empium, qui bonorum nostrorum in sui natura non eget, in famulis tamen suis indigentiam nostri habet. Hinc est, quod nos dilectorum nobis in Christo fratrum ordinis predicatorum in Magdeburgh mecessitate considerata diligentius et inspecta de area curie magistri Heinrici canonici sancti Sebastiani, cuius aree proprietas ad nos spectat, partem quandam fratribus memoratis pari consensu et unanimi vo- Juntate iure perpetuo donavimus possidendam, donationem hanc nostram approbante ac ratam habente dicto magistro Heinrico prefate curie pos- sessore. Partis autem predicte terminus sive limes inchoat ab extre- mitate parietis ipsorum fratrum contra terminum curie domine Alverdis
58 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
€t protenditur inde lineariter ac directe usque ad curiam domini Conradi vicarii sancti Sebastiani et terminatur ibidem totumque spatium, quod termino prenotato versus aquilonem includitur, ad aream prefatorum Íratrum perpetuo pertinebit Ut vero premissa nostra donatio fratribus antedictis melius ac firmius in perpetuum perseveret, nos Wilbrandus archiepiscopus mansum unum in maiori Ottersleve. solventem decem solidos capitulo nostro assignavimus pro restauro; et nos capitulum idem restaurum nobis recognoscimus esse factum. Ne igitur hec nostra donatio supradicta ab aliquo hominum valeat in posterum infirmari, set magis robur firmitatis debite sortiatur perpetuis manens temporibus inconvulsa, presentem paginam conscribi ac nostris et sepedicti magistri Heinrici sigillis iussimus communiri. Huic facto presentes et consen- tientes eramus nos Wilbrandus archiepiscopus, Albertus maior prepositus, Sifridus de Keteliz, Crafto prepositus sancti Nicholai, Timmo de Meien- dorp, Theodericus de Dobin cantor, Ropertus de Querenvorde prepositus de Hunoldesburgh, Wernerus de Kerecbergh, Heinricus de Langenbiuge, Thegenhardus vicedominus, Conradus de Sterrenbergh, Gevehardus de Barbi, Otto de Aldenburgh. Acta sunt hec Magdeburgh in capitulo quarto idus Maii anno domini M»CC* quadragesimo quinto. Or. mit 3 sehr gut erhaltenen. Siegeln St. M. s. v. Puulincr-Kloster Nr. 7.
1216. 109. Propst Johunn vom Kloster U. L. Fr. verkauft 1!|, Hufe und das Oberland zu Puppendorf, welche das Kloster von dem Laien Walther gekauft hatte, ferner die Häuser jenes Wallher, die in Magdeburg unter dem Ufer liegen, an Danburg, die Witwe jenes Walther, und ihren Sohn Heinrich gegen 18 Schillinge jähr- lichen Zinses.
— Testes huius rei sunt: — Bertrammus Brandan, Conradus Dothe- quene, Wernerus de Aschersleve, laici, et alii quam plures. Actum anno incarnationis dominice M°CC°XLVIe.
Aus dem Roten Buche des Klosters U. L. Fr. fol.44v. — Gedr. Hertel, UB. des Klosters U. L. Fr. Nr. 127.
1247. Heimstedt. 110. Abt Gerhard von Werden bestimmt die Rechte und Freiheiten der Bürger von Helmstedt und setzt unter andern fest, dass sie von dem Gerichte zu Helmstedt nach Magdeburg appellieren sollen.
— Si quis redarguit aliquam sententiam latam coram iudicio in
Helmstad, ille appellabit ad presentiam Magdeburgensis civitatis et ab
illis referetur; si bene vel male, iuste vel iniuste appellavit, hoc ibi
definitur —. Datum in Helmstad anno domini MCCXLVII etc. Vollt, gedr. Neue Mitteil, III, 1, 5.95.
Nr.100— 112. 1246— 1248. 9
1248. Juli 10. Magdeburg. s - UL Erebischof Wilbrand schenkt dem Predigerkloster 4 Hofstücken sur Erweiterung seines Hauses, wofür er dem Dompropst 2 Hufen in Dusne übereignet, während das Erssüifi als Ersals 2 Hufen in Külten vom Burggrafen erhält.
Wilbrandus dei gratia sancte Magdeburgensis ecclesie archiepiscopus emnibus Ohristi fidelibus notum facimus universis, quod dilecti in Christo fratres ordinis predicatorum nostre civitatis, cum sue habitationis locum angustum et arcam nimis curiam possiderent, pro quibusdam areis sibi adiacentibus nobis et preposito ecclesie nostre preces humiles porrexerunt. Prepositus vero, cum ad eum aree que petebantur specialiter pertinerent, tante fratrum eorundem necessitati condolens petitioni predicte prebens assensum quatuor areas, quarum unam Reineko de Saltwedel, alteram Arnoldus Horneko bone memorie, terciam Henricus Godefridi, quartam Marcwardus ab eodem preposito iure feudali tenuerunt, ecclesie beati Pauli contulit et memoratis fratribus assignavit earundem arearum preprietatem iure perpetuo possidendam. Nos eciam conferimus et donamus eisdem fratribus areas supradictas de licencia canonis, qui dicit, quod episcopus possessiones modicas et terrulas pro anime sue remedio dare potest Insuper ut securius et cautius fratres prefati possideant areas sepedictas et ut ecclesia nostra indempnis pertineat eidem preposito et prepositure sue duos mansos in Dusne sitos, quos a nobis in feudo tenuit Gerardus de Wederde. contulimus pro restauro, loco quorum Burchardus burgravius Magdeburgensis de consensu fratris sui nobis et ecclesie nostre duos mansos in Cutne sitos de proprietate sua dinoscitur contulisse. Prelibatam itaque prepositi donationem et restauri a nobis ıeceptionem grata simul habentes et rata omnia pre- dicta presentibus litteris confirmamus. Ne autem de prefato negotio in posterum alicuius dubietatis scrupulus oriatur, hanc ipsam nostre confirmationis paginam sigilli nostri robore fecimus communiri. Acta sunt hec Magdeburg anno dominice incarnationis millesimo ducentesimo quadragesimo octavo, sexto idus Julii.
Or. mit Siegel St, M. s, v, Paulinerkloster Nr. 9, — Der Schenkungsbrief des Kropetes Albrecht von derselben sauberen Hand geschrieben, aber leider durch Moder ziemlich beschädigt , devia Nr.8. 8 ist datier: pridie nonas Julii und der Konsens de Demiapitels Zur Schenkung des Dowpropstes, d. d. octavo idus Julii, ebenda Ar.
1248. September 25. Magdeburg. 112. Der Magdeburger Schultheiss Heinrich von Calbe ist unter den Zeugen, als Erzbischof Wilbrand Ministerialen mit dem Stift Halber- stadt vertauscht.
m pap" m Magdeburg anno gracie MCCXLVIII^, VII. kalendas Octobris.
sr. Magd, XXXIL 3. — Gedr. Schmidt, UB. des Hochs Hai, IL, Ne je , ^
60 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
1248. Magdeburg. . 113. Dompropst Albrecht bekundet, dass er dem Heinrich Godefridi öffentlich in der Kirche des Predigerklosters gesagt habe, dass er die an dieses Kloster abgetretene Hofstelle nicht mehr vom Dom- propst, sondern vom Erzbischof zu Lehen trage.
Albertus dei gratia prepositus maioris ecclesie in Magdeburg omnibus hanc litteram inspecturis salutem in domino. Notum esse volumus universis, quod nos, postquam dilectis fratribus ordinis predicatorum in Magdeburch assignavimus quatuor areas ipsorum curie adiacentes, quarum unam in feudo tenuit a nobis Henricus Godefridi, iure perpetuo possidendas, confirmante eandem donationem venerabili domino nostro Wilbrando archiepiscopo et capitulo nostro eam ratam habente, facto pro eis nostre prepositure restauro, sicut in instrumentis domini archi- episcopi et nostro necnon et capituli et burchgravii super biis confectis plenius continetur, prefato Henrico Godefridi sub multorum audientia diximus in ecclesia sancti Pauli, quod ipse predictam aream, quam a nobis usque ad tempus illud in feudo tenuerat, ulterius nec a nobis nec a nostris successoribus tenere deberet, sed a domino archiepiscopo, cuius iurisdictioni eandem aream resignavimus sicut et alias memoratas, et hoc presentibus litteris protestamur, quas in argumentum fidei sigilli nostri munimine fecimus roborari. Acta Magdoburch anno gratie M*^ CC»» XLVIII*».
Or. mit etwas beschädigtem Siegel St. M. s. r. Palinerkloster. Nr. 13.
1248. 14. Das Prediger- Kloster dankt dem Domkapitel für die ihm geschenkten Grundstücke und erklärt, keinen Anspruch auf Grundstücke mehr zu erheben, sondern nur milde Spenden zu erhoffen.
Venerabilibus dominis suis capitulo Magdeburgensi, H. prior totusque conventus sancti Pauli ordinis predicatorum in Magdeburg oraciones in domino Jhesu Christo. Pro omnibus bonis, que caritas vestra nobis pauperibus et humilibus exhibuit, et specialiter de areis nunc datis dominus vos remunerat et certe remunerabit in centuplum in hac vita et eternaliter in futura. Et quod vobis placet, areas a vobis de cetero non petemus, verumptamen elemosinas, per quas subsistere nos oportet, nos nostri famuli de gracia largitatis vestre perpetuo volumus exspectare. In testimonium huius refutacionis et eciam subsidii exspectacionis hano litteram sigillis nostris fecimus communiri. Scriptum Magdeburg anno domini M»CC-XLVlII* pontificatus venerabilis domini nostri archie- piscopi Wilbrandi anno XIII.
Aus dem Liber Mauriti im Haus. u. Stautsarchio zu Zerbst fol. 1899. Cop. 341 fol. 157v St. M.
Nr. 114— 116. 1248 — 1250. 6
Um 1250. 115. Aussage älterer Leute über den Zustand einer Hofstelle in Magde- burg.
Heinricus senex de maiori Wellen iuratus et interrogatus dicit, quod area Wasmodi quondam fuerit sua et quod ipsa area et area domini abbatis postea divisg sint a quibus civibus in tres partes, unam partem domino abbati et dyas partes Wasmodo; inquisitus, quot anni postea sint elapsi, dicit se ignorare; inquisitus de die, de hora diei, dicit, quod fuerit facto prandio,, Teodericus frater ipsius H. in-et interdicit, quod semper meminerit, aream domini abbatis fuisse dimidiam et aream Wasmodi integram et dicit, quod Albertus, filius fratris sui H., vendi- derit de ipsa area, que nunc est Wasmodi, XIII pedes pro XIIII solidis Retlevo et pueris suis. Teodericus Lucie filius in-et interdicit, quod area domini abbatis nunquam tam lata fuerit, ut area Wasmodi; in- quisitus de venditione XIIII pédum, dicit idem quod Teodericus. Fri- dericus Pugil in-et interdicit, se interfuisse. ubi divise fuerunt ille due area in tres partes, unam partem domino abbati et duas partes H. seni, qui tunc temporis possessor erat illius aree, que nunc est Was- modi; de vendicione dicit idem quod alii; inquisitus de annis, de die, de hora, dicit diem se ignorare. Bernardus Dives in- et interdicit se meminisse sexaginta annis, quod area domini abbatis semper fuerit dimidia, et dicit, quod area domini abbatis annuatim solvit III denarios, area vero Wasmodi VI; de vendicione dicit se ignorare. Heckehardus in-et interdicit se meminisse sexaginta anpis, quod area domini abbatis semper fuerit minor, quam area Wasmodi; de vendicione dicit idem quod alii. Johannes filius Ermengardis in-et interdieit, quod nihil inde sciat. Teodericus frater ipsius Johan! in-et inter- idem di Conradus Glodig in - et interdicit se interfuisse, ubi divise fuerunt ille due aree cum fune, domino abbati dimidia et Wasmodo integra; inquisitus, quando fuerit, dicit, quod fuerit ante XXX annos, Her- mannus, frater H. senis, in-et interdieit se vidisse, quod aree ille dividebantur cum fune, unam partem domino abbati et duas partes H. seni, fratri suo, qui tunc temporis erat possessor illius aree, que nunc est Wasmodi, et dicit, de vendicione sicut Teodericus frater suus Supra memoratus; inquisitus de tempore dicit, quod fuerit aute XX annos et amplius.
P nberiegete Pergament, gefunden im [i beim Abbruch des alten Dom-
gymnasiums, jetzt im St. M. im Ms.
Um 1250. 116. Der Propst J.vom Kloster S. Lorenz in der Neustadt bekundet ein Uebereinkommen, welches er mit den dortigen. Bürgern wegen des Baues und der Unterhaltung der Stadtmauer getroffen hat unter Ver- mittlung des Rates der Altstadt Magdeburg.
J. servus ancillarum Christi dictus prepositus sancti Laurencii nove civitatis in Magdeburg omnibus, ad quos hoc scriptum devenerit, sic
e2 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
transire per bona temporalia, ut eterna non amittant, facta temporis nostrique perpetua observatione digna esse decernimus scriptis aucten- ticis nec non testibus approbatis necessarium duximus roborare, ne lapsu temporum evoluto in oblivionem decidant et sic ad statum erroris pristini convertantur. Notum igitur sit omnibus, quibus hoc scriptum intuendum exhibitum fuerit, quod burgenses nove civitatis ad nos se- pius accedentes pro diversis exactionibus collecte ad murum civitatis nos frequenter investigarunt. Quam ob rem, ut nobis et posteris nostris in eventu simili caveremus, etiam preter iuris debitum arbitrio consulum antique civitatis causas nostras utrobique commisimus terminandas. Quo admisso statuerunt, ut partem muri civitatis de sumptibus nostris exaltaremus incipientes ab angulo curie nostre iuxta horreum usque ad cameram secessus dominarum pertingentem summitatem eius alii muro similem extenderemus. Ipsi autem de communitatis ipsorum. collecta in supplementum huius expense nobis habehunt in duobus talentis et decem solidis subvenire, siquidem circa mufum et supra quicquid postmodum placuerit ad necessitatem nostram licebit libere edificare, dummodo per nos aut structuras nostras murus non periclitetur. Si autem de vicio fundamenti aut alio quocunque eventu corrnerit, quic- quid dicti consules super eo utrobique arbitrati fuerint, faciemus. Et sic omnes areas nostras ab omni civili collecta, quod vulgariter dicitur scot, in perpetuum liberas excipiemus. Ut autem statutum hoc in- violatum permaneat, ipsi consules antiqui civitatis scriptum: hoc sigilli sui attestatione fecerunt confirmari. Huius rei testes sunt: Wernerus Brandan, Bruno Losasche, Conradus de Ascaria, Petrus, Hermannus longus, Arnoldus Horn, Henricus de Olvenstat, Henricus scriptor; et milites: Rodolfus de Ottersleve, Rantwicus de Olvenstede, Tidericus de Ekenbardeleve, Otto de Rodense; et cives: Winant, Tiderieus de. Borne- stede, Rotman, Ludeke, Mentit, Degenhardus miles; sacerdotes: Hermannus, Nicolaus socii nostri, Hermannus de Innesleve.
Or. St, M. s. r. Lorenskloster Nr. 34 mit einem Siegelfragment. 3410 fol. 26 — Gedr. (v. Kröcher) Mark. Forsch. VILI, 8.96. Op. 3410 f
1953. Februar 22. Magdeburg. 11. Erebischof Wilbrand teilt die Parochien von S. Odulf und S. Martin, welche er erst gestiftel hat, um dadurch die Schwierigkeiten bei Be- erdigungen und beim Kirchenbesuch zu beseitigen, mit Zustimmung des Dompropstes als Archidiakon und des Pfarrers Ulrich.
Wilbrandus dei gratin sancte Magdeburgensis ecclesie archiepiscopus. Omnibus presentem paginam inspecturis salutem in Christo. Quoniam auctoritate pontificalis officii propter causas legitimas, utpote nimiam populi multitudinem vieque prolixitatem, propter quam visitandi sepius negliguntur infirmi, necnon propter minuendos in funeribus ad ci- miterium deferendos labores, dividere parrochias possumus et e converso cum necessarium est unire considerato, quod sancti Odülfi parrochie
Nr. 117— 119. 1258 — 1254. es
populus in civitate nova manens hiis omnibus que iam expressimus incommodis sit gravatus et ex eo maxime, quod a parrochia sua in- terieccione muri sepius est exclusus, propter quod et prolixam ac lubricain viam aliquotiens negliguntur infirmi et ad ecclesiam cum magna diffi- cultate venitur, habitoque cum preposito Alberto de Werningerode archidiacono eiusdem ecclesie ac patrono et magistro Ulrico plebano super ipsius parrochie divisione tractatu nobis Apsi consenserunt in eo, «quod magister Ulrieus hoc, quod sibi tanquam in parrochianis suis iure conpetebat plebani, preposito Alberto patrono suo totaliter resignavit et idem prepositus ius patronatus, quod in ecclesia nova conpetere sibi poterat de consuetudine vel de ii jure, nobis resignans dimisit, ita quod in parrochia sancti Martini, quam in commodum populo supradicto in nova fundavimus et dotavimus civitate, prepositus maior nichil iuris obtineat, nisi quod alibi in civitate et extra per archidiaconatum suum hactenus noscitur habuisse, et hanc sancti Martini parrochiam magister Ulricus suis hábebit diebus de gratia nostra, ipso defuncto nos vel is, qui pro tempore successor est noster, ad ipsam clericum quemcunque voluerimus presentabimus, quotienscunque vacabit, et quoniam hec ordinatio de prefatorum prepositi Alberti videlicet et magistri Ulrici certa scientia et bone conniventia voluntatis processit, ipsam iussimus annotari presentibus et sigillorum nostrorum munimine roborari. Datum Magdeburg anno gratie MCCLIIL, VIIL kal. Martii, pontificatus nostri anno XVIII.
Or. mit 2 Siegeln St. M. s. r. Agneskloster Nr. 7, — Gedr. v, Ledebur, Archiv XVII, 8.75.
1954. Mürz 26. Hamburg. 118. Die Grafen lohann I. und Gerhard I. von Holstein ermässigen zu Gunsten der Kaufleute von Braunschweig, Magdeburg und den umliegenden Städten den Zoll zu Hamburg und setsen die Zoll- sätze für die einzelnen. Waren fest.
— Actum anno d. 1254, VII. kalendas Aprilis. Datum Hamborg. —
Stadlarchio zu Braunschweig Kopenhagen. — Hamburger UB. I Nr S83. Hanrtche U Vn. 1 dac" EE 1354. Juli 4. 119.
Ersbischof Rudolf löst mit Zustimmung des Dompropstes als Archi- diakonus und des Pfarrers von S. Jakobi in Magdeburg das Dorf Frohse von dieser Kirche und legt es der Kirche 8. Agnes in der Neustadt zu, welcher er zugleich Purochialrechte verleiht. Das Kloster S. Agnes giebt als Entgelt dafür der Kirche S. Jakobi 2 Hufen in Kórbelitz.
Rodolfus dei gratia sancte Magdeburgensis ecclesie archiepiscopus universis Christi fidelibus presentes litteras inspecturis salutem in
“4 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
omnium salvatore. Notum esse volumus tam presentibus quam futuris, quod nos diversis periculis civitati nostre quoad damp- num, plebano sancti Jacobi quoad incommodum et paxrochianis quoad salutis dispendium imminentibus ex.eo, quod particula illa nove civitatis nostre in Magdeburg, que Vrose dicitur, ad parrochiam sancti Jacobi pertineat, quibus non incongrue iudicavimus occurrendum in lance positis de consensu et voluntate dilectorum nobis Alberti ecclesie nostre prepositi archidiaconi civitatis predicte, ad quem ius patronatus eiusdem parrochie pertinere dinoscitur, et magistri .Olrici plebani ipsius particulam ipsam eidem parrochie abatrahentes..ecclesie sancte Agnetis, quam et nunc parrochialem esse decernimus, duximus aggregandam, volentes et ordinantes, ut homines ibi degentes ad illam de cetero tanquam ad parrochiam suàm respectum habeant, et a pre- positis, qui de nostra et successorum nostrorum voluntate fuerint ibidem per tempora instituti, qui et curam ipsorum de manu supradicti ecclesie nostre prepositi et. successorum ipsius canonice intrantium recipere tenebuntur, tanquam a suis plebanis requirant et percipiant ecclesiastica sacramenta, statuentes nichilominus, ut in prefata sancte Agnetis ecclesia archidiaconus, qui fuerit pro tempore, nec synodum. teneat nec ab ipsa synodalia iura requirat nec eciam prepositi ipsius monasterii ad parti- eulares synodos, que quibuslibet quatuordecim diebus per annos singulos in curia sepefati ecclesie nostre prepositi consueverint haberi, ratione parrochie cum ceteris plebanis ullatenus teneantur venire, sed tamen semel annis singulis in ecclesia sancti Nicholai predicte nove civitatis nostre synodo eiusdem archidiaconi, cum tenetur in illa, ipsi cum suis parrochianis debeant interesse. Ceterum ne supradictus plebanus sancti Jacobi ex diminutione parrochi sue dampnificaretur indebite, dilecte in Christo filie, abbatissa sancte Agnetis et converitus eiusdem, libere et absque contradictione omnimoda do nostro et iam dictorum prepositi ac plebani consensu memorate parrochie sancti Jacobi pro restauro duos mansos, quos habuerunt in Carbeliz cum area, eodem iure, quo ipsos possederant, dimiserunt. Ne autem tam pium factum et providum aliquid possit posteris dubium generare, presentem paginam super hoc rite confectam sigilli nostri munimine duximus roborandam. Acta sunt hec Magdeburg presentibus Wernero vicedomino nostro, Henrico preposito in Nienburg, canonicis Magdeburgensibus, Gozwino priore, Friderico lectore, fratribus ordinis predicatorum in Magdeburg, Bertoldo capellano nostro, Arnoldo scriptere nostro canonico, sancti Nicolai civitatis eiusdem clericis, Gerhardo de Wederde, Gerhardo de Repchowe, Henrico de Nindorp advocato militibus et alis quam pluribus. Anno domini millesimo CCLIIII, quarto nonas Julii, pontificatus nostri anno primo. |
Sehr schön geschriebenen Original mit Siegel St. M. &. v. Kl, Agnes Nr. 10. — Geär. v. Ledebur, Archiv XVII, 8.77. nd
Nr. 120-122. 1255— 1256. . [.]
1256. Mai 15. Magdeburg. 120. Das Kapitel des Stifls S. Sebastian bekundet, für das zur Er- weiterung des Predigerklosters abgetretene Grundstück vom Erz- bischof und Domkapitel das Grundstück der Kurie, welche der Domherr Rudolf von Erpits inne hatte, erhalten zu haben.
In nomine sancte et individue trinitatis. Capitulum sancti Sebastiani in Magdeburgh omnibus in perpetuum. Recognoscimus et tenore pre- sentium protestamur, quod nos ob amorem dei et instantiam ac reverenciam venerabilis domini nostri Rodolfi Magdeburgensis ecclesie archiepiscopi ad ampliandam angustiam aree dilectorum in Christo fratrum ordinis predicatorum in Magdeburg fundum curie, que fuit bone memorie magistri Reinhardi canonici nostri, dicto domino archiepiscopo cum omni iure, quod nobis conpetebat in eo, pari consensu et unanimi dedimus voluntate, pro cuius fundi commutatione sive restauro recepimus datum nobis a prefato domino archiepiscopo et capitulo supradicte Magdeburgensis ecclesie fundum curie, quam Rodolfus de Erpiz noster concanonicus modo habet. Ut autem dicta datio sive commutatio nostra robur firmitatis debite sortiatur perpetuis manens temporibus inconvulsa, ipsam presenti pagine inscriptam sigillo nostro duximus muniendam. Testes huius rei sunt: Albertus de Arnesten, Henricus de Grónenbergh prepositus in Nienborgh, Burchardus de Querenvorde, canonici Magde- burgenses, Gozwinus prior, Fredericus de Olvenstede lector fratres ordinis fratrum predicatorum in Magdeburgh et alii quam plures. Acta sunt hec Magdeburgh XVIIL kalendas Junii anno domini millesimo CC quinquagesimo quinto.
Or. St. M, s, r. Paulinerkloster Nr. 14. Ebenda unter Nr. 15 befindet sich der Brief den Erebschofs Rudolf, wodurch er dem Domkapitel sum. Ersatz für die Kurie des Rudolf v. Erpitz den Boden einer andern Kurie ‚site iuxta portam australem eimiterii beate virginie ad oceidentem quam quandoque tenebat Wille- helmus ominatus Palas — Endlich findet sich dort unter Nr. 16 ein Brief des Erzbischofs Rudolf, wodurch er nochmal den ganzen Tausch bestätigt.
1255. DI. Abt Didrich von Marienthal trifft auf Antrag Arnolds von Domersleben zu Gunsten von dessen Brüdern Luder und Albrecht, Luders Söhnen, Bestimmungen über 4 Hufen in Harsdorf.
Unter den Zeugen sind: Heinricus Stocvisch, Johannes: Caliga,
Ludolphus de macellis. Anno domini M°CCLV.
Or. St, M, s.r. Agneskl. Nr. 12.
1256. März 11. Rom. 122, Papst Alexander IV. ermahnt die Prioren und Brüder des Prediger- ordens zw Magdeburg, die Gläubigen in den Stüdten Magdeburg, Brandenburg und Havelberg, sowie in den Diöcesen Hulberstadt
Geschiohtaq, d. Pr.Bachsen XXVI. 5
66 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
und Verden zur thätigen Beihilfe wider die Heiden in Livland und Preussen angufeuern. — Data Laterani V. idus Martii, pontificatus nostri anno secundo. Potthast, R. P. II, Nr. 10289. Anm,
1959. Januar 15. Magdeburg. 123. Erebischof Rudolf bekundet, dass der Bürger Heinrich von Salz- wedel auf seine Rechte an der Hofstelle, auf welcher die Wittwe Eilburg, die Mutter des Prediger- Ordensbruders Wedekind, wohnte, verzichtet und sie dem Predigerkloster zum Seelenheile seines Vaters frei überlassen habe.
Rodolphus dei gratia sancte Magdeburgensis ecclesie archiepiscopus. Universis hanc litteram inspecturis salutem in omnium salvatore. Recognoscimus et presentibus protestamur, quod Henricus filius Reine- konis de Saltwedele civis nostre civitatis in forma emende nobis facte renunciavit feodo, quod habere se dicebat in area, in qua manet Eil- burgis vidua, mater fratris Wedekindi ordinis predicatorum, relinquens ipsam aream liberam pro anima patris sui fratribus ordinis fratrum predicatorum predicte civitatis nostre, qui fundum eiusdem aree iamdudum habuerant de venerabilis domini Wilbrandi archiepiscopi predecessoris nostri et capituli nostri gratia datum sibi. Huic resignationi presentes fuerunt: Arnoldus canonicus sancti Nicolai notarius noster, fratres Egbertus et Reinerus ordinis fratrum minorum, Gevehardus de Grunen- berg, Arnoldus de Drenleve, Gerardus de Wederden, Luderus Stocvisch, Henricus de Nindorp advocatus, Johannes Dotequene milites et alii quam plures. Acta sunt hec Magdeburg in caminata nostra anno domini millesimo COLIX octavodecimo kalendas Februarii, pontificatus nostri anno sexto.
Or. ohne Siegel St. M. Paulinerkl. Nr. 17.
1259. Juli 18. 121. Ludwig Edler von Frankenstein übergiebt dem Abte zu Breitungen das Dorf Fischa auf gewisse Zeit, um das Kloster für den ihm zugefügten Nachteil zu entschädigen, mit der Bestimmung, dass nach Verlauf gewisser Jahre und nach Aussöhnung mit der Stadt Mühlhausen seinerseits auch ein Vertrag mit einem gewissen Bürger von Magdeburg (Mechideburc) Namens Gotyemak (Golski- mach) oder seinen Erben hinsichtlich des ihm zugefügten Schadens erfolgen solle. .
— Anno domini M°CC°LVIIII°, XV. kalendas Augusti. Gedr. Brückner, Henneberg. Urkundenb. II, S. VIII.
Nr. 1288 — 126, 1259 — 1260. à
1260. Januar ?4. Magdeburg. 125. Die Bürger Ludeko retro macella und Hermann Wolfsnide sind Zeugen bei einem Verkauf von Land und Geldzinsen aus Hymerikes- dorf, Remkersleben und Dahlenwarsleben an das Kloster S. Agnes in der Neustadt seitens des Klosters Michaelstein.
— Anno domini M»CC?LX», nono kalendas Februarii. Or. St. M. s.r. Agneskloster Nr. 70. — Gedr. v. Ledebur, Archin XVII, 8.81.
1260? 126. Die Domherven von Magdeburg verpflichten sich unter einander eidlich, dass derjenige von ihnen, welcher sum Ersbischof erwählt werden würde, alle Rechte und Privilegien des Domkapitels be- wahren solle.
Cum in lesionem ecclesie retorqueri non debeat, quod in eiusdem favorem noscitur introductum, nos Albertus prepositus et Ropertus decanus maioris ecclesie in Magdeburch, singuli etiam ipsius ecclesie canonici non aliquid novi statuendo, sed ea, que moribus utentium gesta sunt, potius refricando, ut consuetudines approbare in Magdeburgensi ecclesia convalescant et ipsius iura permaneant inconcussa, communi approbatione decrevimus a nobis singulis iuramento prestito corporali, ut quicunque ex nobis in archiepiscopum Magdeburgensem fuerit electus, ipsius ecclesie iura et consuetudines servabit non obstante eo, quod aliqua ex ipsis a suis predecessoribus sunt obmissa in emunitate et beneficiis extra capitulum nostrum non conferendis, qui pro tempore faerit archiepiscopus, in observando tenebit formam inferius annotatam. In curiis canonicalibus ecclesie nostre et aliarum ecclesiarum, que plena gaudere debent emunitatis libertate, dominus noster arcaiepiscopus sive ipsius archiepiscopi nomine et etiam quilibet alius preter voluntatem eorum, quorum sunt curie, in illis ordinandi, disponendi nullam habeant potestatem; beneficia et personatus, qui non nisi canonicis maioris ecclesie conferri consueverunt, extra capitulum nostrum non conferet, hec videlicet: preposituram in Angaria et Bivera et in nova civitate et in Hunoldisburch et in Lubus, archidyaconatus et scolastriam, custo- diam et cantoriam, cameram, vicedominatum cum iure suo, ecclesiam in Burch, Luburch, Bideriz, Scartowe, Domisleve, Alsleve, cappellam in Calve, Vrekleve unam ecclesiam, Kunre, Resegan, Tuchim; cameram, que supradicta est, conferet cum iudicio iudeorum tam in Magdeburg quam in Hallis et in aliis civitatibus archiepiscopi Magdeburgensis; idem et camerarius esse debet presens, quando monetarii pro suis ex- cessibus puniuntur; de pena, quam propter falsos denarios solvi con- tigerit, dominus archiepiscopus duas portiones ! recipiet, camerarius unam et quicquid de iudeis emende nomine provenerit, aurum habebit dominus archiepiseopus, camerarius argentum. Monetarii quando conputare de- bent, présente camerario conputabunt; cum novos denarios cudi necesse est, canonicis maioris ecclesie forme, secundum quas cudi possunt, ex-
5*
68 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
hibebuntur et illa forma servabitur, que domino archiepiscopo placuerit et maioris ecclesie canonicis, preter ista novi denarii non cudantur. In bona quinta feria mandatum dabit dominus archiepiscopus; privilegia, que data sunt ab archiepiscopo et capitulo, ab eisdem sine contradictione qualibet servabuntur, et quod aliqua specificari in presenti cartula non poterant, que consuetudines et iura Magdeburgensis ecclesie respiciunt, illa omnia nichilominus servabit dominus archiepiscopus, de quibus a quatuor senioribus ecclesie nostre canonicis fuerit expeditus, et ne ista, que scripta sunt, alicuius transgressionis occasio deprimat, in favorem ecclesie Magdeburgensis nostris posteris expressimus formam istum, quatinus in electionibus pontificum se astringant iuramentó, qui se nobiscum hac vice non artaverunt ad ea observanda, que superius sunt expressa, In huius rei testimonium presentem litteram sigillo nostri eapituli voluimus sigillari.
Or. ohne Siegel St. M. s.r. Evtst. Magd, XIX, 9. — Die Urkunde gehört jeden-
falls my die Zeit der Sedisvacanz von 1260, weil "Ruprecht noch als Dekun erscheint. Or. hat: potiores.
1261. Dezember 16. Breslau. 127. Die Herzöge Heinrich und Wladislav von Schlesien gestalten ihrer Stadt Breslau den Gebrauch des Magdeburger Stadtrechts inner- halb des Bezirks der Stadtmauer mit folgenden beiden Abände- rungen:
1. Die Wette solle sum Vorteil und sur Erleichterung der Bürger auf die Hälfte des Magdeburger Satees ermässigt werden, also die höchste statt 60 nur 30 und die niedrigste statt 8 nur 4 Schillinge betragen.
2. Nach Magdeburger Recht finde das dreimal im Jahre abzu- haltende, Burggrafending genannte oberste Gericht ohne Ausnahme nicht statt, wenn der (Gerichtstag auf einen Feiertag falle; in Breslau dagegen solle, wenn sich dies ereigne, das entsprechende Gericht, das Vogethding, nach dem Ermessen des Herzogs auf einen andern Tag verlegt werden. — —
— Datum in Wratislavia in choro beati Jacobi domo fratrum mi- norum feria VI. proxima post diem beate Lucie — anno domini MCCLXI. Or. im Stadtarchiv zu Breslau, — Gedr. Tzschoppe und Stenzel, Urk Buch
zur Gesch, des Ursprungs der Städte, 8.304. Gaupp, Mugdeb.- Hallisches Recht 8.331. Korn, Breslauer UB, 8.28. ^ m
1261. 128. Die Schöffen der Stadt Magdeburg teilen der Stadt Breslau und Hersog Heinrich III. das Recht ihrer Stadt mit.
— — Daz recht habent gegeben die biderven schephenen unde die ratman van Magdeburch deme edelen vursten herzogen Heinriche unde sinen burgeren von Brezlauwe, unde wollen in daz helfen halden, swar 80 sie is bedurfen, unde habent iz getan durch bete herzogen Heinriches
Nr. 127— 129. 1261 — 1262. 69
unde der burgere von Brezlauwe. Unde iz wart gegeben nach gotes geburt uber dusent jar unde zweihundert jar unde einundesestich jar. Bi den geziten was schephene her Brun unde hor Goteche unde her Bertolt unde her Alexander, her Nicolaus, her Heine, her Reyneche, her Betheman unde iz was do ratman her Burchart, her Jerdach, her Thiedeman, her Hoger, Hoyno, Bertram, Thydeman, Ulrich.
Or. im Archiv der Stadt Breslau mit den Siegeln Herzog Heinrichs und. der Stadt Magd 1. — Gedr. Gaupp, Magdeb Hecht S, 230. Tzschoppe und Stenzel, Urkundensamnil. 5.351. Korn, Breslauer UB. 8.18. Laband, Magdeb. Rechts-
1262. Juli 7. 139. Ersbischof Ruprecht erlässt den Kaufleuten von Burg den Zoll, den sie in Magdeburg su sahlen verpflichtet waren, mit Ausnahme der Miete für das Kaufhaus, für 200 Mark Silber.
In nomine domini amen. Rupertus dei gratia sancte Magdeburgensis ecclesie archiepiscopus omnibus in perpetuum. Si recordatione quid dignum inter mortales agitur, ne per oblivionem id pereat, est necesse, ut scripture testimonio- confirmetur. Proponentes itaque de rite gestis notitiam futuris facere sempiternam recognoscimus tenore presentium protestantes, quod nos accedente communi consensu nostri capituli ad preparandum nostris burgensibus de Borch, quos favore benigno prose- quimur, commodum et quietem theloneum remittimus, ad quod erant obligati Magdeburgk et gravati, tam pro mercibus venditis aliquibus, quam pro emptis, profitentes deinceps a tali ipsos esse liberos perpetuo et exemtos excepto censu theatri, husmede dicto vulgariter, qui est de panno dimidius denarius uno quoque. Verum ut exinde nostra nullum patiatur dispendium ecclesia sive dampnum, burgenses superius memorati ducentas marcas Magdeburgensis ponderis et monete nobis et nostre ecclesie refuderunt, quas in tales usus convertimus manifestos, centum enim marcas domino Alberto de Schvanebeke solvimus redimentes Ovesvelt castrum cum oppido ab eodem, reliquas vero centum expendi- mus ad curiam regis indictam apud Herbipolim nos una cum nostris hominibus profecturi. Ne autem super donatione libertatis huiusmodi aliqua dubietatis suspicio possit oriri, sepedictis civibus in futuro con- scribere fecimus presentem litteram nostri nostrique capituli sigillorum roboribus communitam. Testes ad hoc rogati sunt, qui et presentes aderant, Richardus de Zcerwist pincerna curie Magdeburgensis, Rudolphus de Vrekeleve, Johannes de Hardesdorp, Henricus advocatus dictus de Niendorp et ceteri quam plures. Datum Magdeburgk anno domini millesimo COLXII, nonas Julii, pontificatus nostri anno secundo.
Zuei Alschriften (10. u. 18, Jahrh), die eine beglostigt, St. M. sr. Burg Nr 4.5 und A. Erzst, M. II, 919; (16. Jahrh.). — Gedr. Riedel, Cod, dipl, Brand. I, 10, 5.450. Smalian, Gründi, Widerlegung etc. Er
70 Urkundenbuch der Stadt Magdeburg.
1262. März 12— 1263. April 20. 130.
Die Grafen Johann I. und Gerhard I. von Holstein beurkunden die zur Zeit ihres Vaters Graf Adolf IV. gültig gewesenen Zull- sälze, welche durch Willkür der gesamten Kaufleute vom Mcerc geändert worden sind, und erlassen eine Zollordnung für die Kaufleute der Mark Brandenburg, dic ihren besonderen Frei- brief darüber empfingen, für die Kaufleute des Markgrafen von Meissen, des Erzbischofs von Magdeburg und des Herzogs von Braunschweig und Sachsen, sowie für alle Fremden, welche Ham- burg besuchen.
Nach alter nicht mehr. vorhandener Abschrift gedr. Hamb. UB. I, Nr. 606. Riedel, Cod, dipl. Brand II, 1, Nr 105 und Hunsisches UB, I, Nr. 573, 1. Eine etwas” abweichende Fassung. enthielt cine andere , ebenfalls nicht mehr torhanıdene Abschrift, welche abgedruckt ist Hamb. UB. I, Nr. 665, Rielel a.a, O. Nr. 105
und Hansischen UB. I, Nr.573, 2, Vgl. auch. Hamb, UB. I, Nr.608, Riedel, a.a, O. Nr. 106, Hansisches UB, Nr. 573, 3. 1263. April 6. Magdeburg. 131.
Die Aebtissin des Klosters S. Laurentii in der Neustadt be- zeugt, dass von den 4 Hufen, welche sie vom Dompropst Albrecht gekauft haben, der Bürger Günther, welcher die Hälfte des Kauf- preises, 150 Mark, gegeben hat, und seine Iaben zwei Hufen gegen einen jährlichen Zins von je einem Schilling besitzen sollen, und falls diese die Hufen veräussern wollen, behült sich das Kloster das Vorkaufsrecht vor.
Oda dei gratia abbatissa sancti Laurentii nove civitatis Magdeburgensis Cisterciensis ordinis omnibus presentem litteram inspecturis salutem in domino Jhesu Christo. No veritas rerum gestorum erroribus vitietur, formam eorum, que geruntur a nobis, scripturis commendamus autenticis, ut posterorum memoriam excitet et illustret. Eapropter notum esse volumus universis, quod do quatuor mansis illis apud civitatem Magde- burgensem sitis, quorum proprietatem a domino Alberto maiori preposito de consensu domini Roperti archiepiscopi et tocius capituli ecclesie Magdeburgensis ecclesia nostra emit pro trecentis marcis examinati argenti, Guntherus civis civitatis eiusdem , qui medietatem dicti precii solvit, hoc est centum ct quinquaginta marcas, et eius heredes descen- dentes ab ipso tam masculi quam femine’ ita tamon, si masculi et eorum liberi premortui fuerint et femine supervixerint, duos mansos ad per- petuum censum unius solidi de quolibet manso Magdeburgensium denariorum ab ecclesia nostra ex concessione nostra tenebunt, nobis in recognitionem proprietatis in die omnium sanctorum sino vara annis singulis persolvendum, quem censum a nobis noc augeri nec novum licebit inponi, quamdiu dicto G. suisque heredibus mansos illos placuerit possidere. Si vero contingeret, quod iidem dictos mansos vendere vel alias alienare forsitan intenderent tempore procedente, hoc facore nequi-
Nr. 130— 132, 1262 — 1263. "n
bunt, nisi prius eos nobis optulerint redimendos, et tunc reddito eis precio superius numerato, quod totum infra septimanas quatuordecim persolvemus, ad nos bona eadem sine contradictione qualibet revertentur; alioquin post oblationem factam nobis dicta bona redimere volentibus vel non valentibus liberum erit eis ea vendere aliis vel aliomodo quocumque voluerint ad alios transferre sub ea conditione, qua ipsi ea hactenus possede- runt, quam nos servabimus inconvulsam. Ut autem contractus iste de nostro et totius capituli nostri consensu habitus cum sepedicto Gunthero perpetue firmitatis robur optineat et ne circa ipsum in posterum aliqua valeat dubietas suboriri, tam nostrum quam conventus nostri sigillum hiis litteris super eo confectis duximus apponendum. Huius re) sunt testes: domimus Albertus prepositus maioris ecclesie Magdeburgensis, "Walterus ecclesie nostre prepositus, magister Wernerus canonicus sancti Nycholai, Johannes de Brema, Johannes de Nienburch clerici, Hinricus dapifer dominorum, Randuwicus, Johannes de Nendorp, Otto de Nen dorp milites, Heidenricus Felix, Hinkemannus de Aschersleve, Thide- mannus de Luttere et Geldeke gener eius, Woltherus de Sleveniz, Heino filius Gevehardi, Henningus Gallicus, Anno Regenbode, Petrus Goltsleger, Mathias gener Guntheri, Gevehardus de Westerhusen ot Theodericus frater suus, Jordanus de Bürnstede, Wernerus filius Werneri de Aschersleve et alii quam plures clerici et nic. Datum Magdeburch VIIL idus Aprilis anno domini M«CC:LXIIIs.
Or. ohne Siegel St. M. s.v. Lorenzkloster Nr.11. Cop. 378 fol.12. Der Brief rom 23. Mürz 1263, wodurch Dompropst Albrecht dem Kloster S, Lorenz die 4 Hufen verkauft, findet sich im Cop. 378. fol. v.
1263. Mal 26. Magdeburg. 133. Erzbischof Ruprecht schenkt zur Erweiterung des Predigerklosters dem Konvent desselben die daranstossende Hofstelle Günthers zu seinem, seiner Schwester Luckardis. seines Schwagers Walther und dessen Sohnes Seelenheil.
In nomine sancte et individue trinitatis. Ropertus dei gratia sancte Magdeburgensis ecclesie archiepiscopus omnibus in perpetuum. Inter actus illos, quibus vita laborat humana, salubriter operibus illis intenditur, quibus in futuro seculo requies animarum sanctarum per dei gratiam preparatur. Proinde noverint universi tam moderni quam posteri litteras has visuri, quod ob amorem dei ac reverentiam et honorem sanctorum Pauli apostoli, Petri martyris, Augustini et Dominici confessorum pro remedio quoque anime nostre ac memoria Luckardis sororis nostre, "Waltheri sororii nostri et Walteri filii eorundem aream curie Guntheri aree